БИЧИИ ШИНЧИЛЕКЧИЛЕР

Февраль 8-ти Россияның эртем хүнү кылдыр 1999 чылдан эгелеп демдеглеп турар. Дүүн, февраль 7-де, Эртем хүнүнүң  бүдүүзүнде  химия эртемнериниң кандидады, Тываның гуманитарлыг болгаш тускай со­циал-экономиктиг шинчи­лелдер институдунда улуг эртем ажылдакчызы Наталья Ховалыг база төөгү эр­темнериниң кандидады, Россияның Аныяк эртемденнер эвилелиниң Тывада регион салбырының дар­газы Валерия Каң олар­ның киржилгези-биле Кызыл­дың Н.Н. Макаренко аттыг №15 лицейинге школачылар аразынга эртем-практиктиг конференция болуп эрткен. 

Аңаа ук лицейниң 5-ки клазы­ның өөреникчизи Валентина Оюн Дус-Хөлдүң экологтуг болгаш биологтуг байдалын, 8-ки классчылар Лилия Анашкина ары пергазының ажыктыг шына­рын, Яна Кожага тываларның үндезин чаңчылдарын, Айжык Салчак Кызыл хоорайның  овур-хевирин шинчилээн ажылдарын илеткээн. 

Өөреникчи бүрүзүнүң шилип алган темазы тускай болган. Чижээлээрге, ары чигириниң ки­жиниң организминге кайы хи­ре ажыктыын шупту дыка эки билир бис. Ынчалза-даа арының пергазының дугайында кым-даа билбес. Чамдык улус ону та­ны­вас-даа. Перга дээрге ары чи­гири дег кайгамчык, онзагай шы­нарлыг чем. Эң-не кол чүве, пер­гада организмге чугула херек витаминнер бар болганындан кижиниң  иммунитедин көдүрер, анемияны эмнээр деп Лилия  түңнээн.

Оон ыңай 5 дугаар класстың өөреникчизи Валентина Оюннуң Дус-Хөлдүң экологтуг болгаш биологтуг байдалының дуга­йын­­да шинчилел ажылын он­за­зын­дым. Ол Дус-Хөлдүң эко­логтуг байдалының дуга­йында айтырыгны көдүрген. Шинчилел ажылын кылып ту­ра, өөреникчилерниң Дус-Хөлге хамаарыштыр билиин хынап, тестилерни эрттирген. Валентинаның кылган ажылындан алгаш көөрге, Дус-Хөлдүң экологтуг байдалы хүнден хүнче баксыраан. Ынчап чоруй чоорту чиде бээриниң кырында деп түңнелге келген. Бир эвес Дус-Хөлге дыштанган кижи бүрүзү ону камнап кадагалавас болза, кандыг-даа  торгаалдар  чараш хөлдү камгалавас деп түңнээн. 

Өске-даа өөреникчилерниң кылган ажылдары ажыктыг болгаш солун болган. Би­чии шинчилекчилерниң илет­келдериниң соонда ТГШИ-ниң төлээлери Валерия Каң бол­гаш Наталья Ховалыг өөре­ник­чилерниң кылган ажылдарынга үнелелди берип, чедер-четпес­терни чугаалааш, уругларга  эгелеп алган ажылынга ынак болурун, оон салдынмайн уламчылаарын күзээн. 

Шынап-ла, бичиизинден ту­ра эртем ажылын сонуургап, шинчилел ажылдарын кылып эгелээн уруглар ол чаңчылын салбайн, келир үениң эртемденнери болзунам деп йөрээдим!