ХООЙЛУЖУДУЛГАДА ЧАА ӨСКЕРИЛГЕЛЕР

Шимчевес өнчү-хөреңгини бүрүтке­дириниң болгаш учетка алырының системазы чаа 2017 чылда аажок өскерлир. Оларның эң колу — шимчевес өнчү-хөреңгиниң болгаш ооң ээлериниң дугайында медээлер кирген күрүне кадастры болгаш ЕГРП (Шимчевес өнчү-хөреңги эргелериниң болгаш ону садып-сайгарарының чаңгыс аай күрүне даңзызы) деп ийи аңгы турган информастыг курлавырлар каттыжар. Моон соңгаар чүгле чаңгыс Шимчевес өнчү-хөреңгиниң чаңгыс аай күрүне даңзызы (ЕГРН) турар, бүгү медээлерни аңаа электроннуг хевирге кадага­лаар. Бо өскерилгелерниң хамаа­тыларга чедирер чүүлдери мындыг:

1. Кандыг-даа өнчү-хөреңгиниң ээ эргезин ам чаа адаанывыс ЕГРН-ден ушта бижидилге-биле бадыткаар. Өнчү эргезин бүрүткээниниң дугайында саа­зын шынзылгаларны 2016 чылдың июльдан бээр тывыспайн барганын сагындыраал.

2. Аңаа үндезилээш, өнчү-хөрең­ги үндүрүүн санаар черниң азы квар­тираның кадастр өртээниң дугайында медээлерни база ол-ла ЕГРН-де киир­ген.

3. Өнчү-хөреңгини садып-сайгара­рының чорудулгаларын дыка дүрген бүрүткээр. Бо ажылга эргежок чугула ажылдарның болгаш документилерниң саны эвээжээр. Кадастр учедун болгаш өнчү эргезин бүрүткээрин Росдаңзы хары угда улуг дээрге-ле 10 хонук дур­гузунда боттандырар апарган, өнчү эргезин бүрүткээрин азы кадастр учедунга тургузарын — 5 хонукта боттандырар.

4. Өнчү эргезин бүрүткээриниң болгаш кадастр учедунуң документилерин Росдаңзының кайы-даа салбырынче азы хөй хүлээлге күүседир төпче (МФЦ-же), шимчевес өнчү-хөреңгиниң кайда-даа турары хамаан чокка киирип болур. Чижээ, Санкт-Петурбургта чурттап турар болгаш Москвада квартира садып алган болзуңарза, өнчү эргезин Питерден үнмейн бүрүткедип ап болур силер. 

5. Росдаңзыда чаа ачы-дуза көстүп келген, ол дээрге белен документи­лерни тускай кижиниң эккээри-дир. Ону алыр дээш, Росдаңзыже боттарыңарның кээп турарыңар албан эвес. Чүгле ол ачы-дуза дээш немей төлээр апаар.

6. Квартираны азы чер участогун садып-сайгарып турганының дугайында медээлерни январь 1-ден эгелеп чаңгыс аай даңзыга киире бээр. Тодаргайлаарга, системага киирип турган бүгү өскерилгелер аңаа артып каар, ол медээлерни ушта бижидилгеден ап болур. Бо ажыл бузурукчуларга удур демиселге аажок чугула, шимчевес өнчү-хөреңгиниң «арыг-шынныы» оон көскү болур. 

Январь 1-ден эгелеп күштүг апаар хоойлулар бистиң акша-төгериивиске болгаш өнчү-хөреңгивиске салдарлыг болур. 

Январь 1-ден эгелеп эзиртир суксуннар, таакпы, одаар чүүлдер акцизтери улгадып турар болгай. Бо чылын база ындыг болур. Оон туржук акциз барааннарның даңзызы калбарган. Аңаа электроннуг сигареталар немешкен, ылаңгыя тургузугнуң боду болгаш ооң суук чүүлү база кирген. 

Сигареталарның болгаш таакпының бүгү хевирлериниң акцизтери улгаткан. Кайы-даа марканың бир хап сигаретазының өртээ ортумаа-биле 20 хуу өзер.  Ол ышкаш эзиртир суксуннарның барык шуптузунуң — пивонуң, ажыг араганың, шам­панскоениң өртээ өзер. Ада-чурттуң чиг-эдинден бүдүрген виноларның акцизтериниң өртээ хевээр арткан, а даштыкы арагаларның — барык ийи катап өскен. 

Автомобилистерге болгаш сөөртүк­чү­лерге «солун» дыңнадыг — 5 класс­тың бензининиң болгаш дизель одаар чүүлүнүң акцизтери өскен. Ол дээрге бензин өртээниң 1-2 рубльге өзери-дир. 

Коллекторларның (өре негекчилери­ниң) ажыл-чорудулгазын башкарып турар хоойлу Чаа чылдың баштайгы хонуктарындан-на күштүг болуп кирген. Чок, оларның ажыл-чорудулгазын кым-даа хоруваан, чүгле хоойлуда кызыгаар­лаашкыннарны көрген. 

Бирээде, ындыг ажыл-чорудулга боттандырып турар компаниялар онза даңзыга бүрүткедир ужурлуг, ону Суд приставтарының федералдыг албаны кылып турар. Өрелиг-даа хамаатыларже бүрүткел эртпейн, кайы хамаанчок ыйыдыышкын кылыр болза, тус-тус  кижилер 50 муңдан 500 муң рубльге чедир, компаниялар — 200 муң рубльден 2 млн. рубльге чедир торгадыр. 

Банкылар өрелиг хамаатыларже чагыглыг чагаа-биле дыңнадыг чорудар, аңаа оларның өрезин саң-хөө негекчилеринче дамчытканын айтыр ужурлуг. Коллектор (өре негекчизи) негелде тургузар бетинде ат-сывын таныштыргаш, ооң кымга өрезин негеп чоруурун дыңнадыр хүлээлгелиг. 

Өре негекчилери силерниң өре­ңер­ниң дугайында кымга-даа, силерниң төрелдериңерге-даа, даргаларыңарга-даа чугаалавас ужурлуг. Оон туржук кым-бир кижиниң квартиразын, оран-савазын долаага алыр эрге оларда шуут чок.  Өрелиг кижиниң угаан-медерелинге салдар чедирер ыйыдыышкын кылырын хоруп турар. Өрелиг улусче 22 шактан 8 шакка, дыштаныр болгаш байыр­лал хүннеринде — 20 шактан 9 шакка чедир телефоннаарын болдурбас.

Өнчү-хөреңгиниң күрүне бүрүткели­ниң дугайында чаа хоойлу ажылдап эгелей берген. Амгы үеде чүгле кара-чаңгыс күрдаңзы бар, ында Россияның девискээринде квартиралар, бажыңнар болгаш участоктар дугайында медээлер чыгдынган (мурнунда ийи даңзы—күркадастр болгаш чаңгыс аай күрүне даңзызы турган).  

Бөдүүн кижиниң акша-хөреңгизинге кандыг салдарлыгыл дээрзин ол даңзы­да бижимел — квартира, дача, чер хевирлиг өнчү-хөреңги эргезиниң бадыткалы көргүзер.  

Өнчү эргезиниң дугайында саазын шынзылганы 2016 чылдың июльдан бээр тывыспастай бергенин база катап сагындыраал. Өнчү эргезин 2017 чылдың январь 1-ден эгелеп ЕГРН-ден ушта бижидилге-биле бадыткаар апарган. 

Чаа системада эки чүүлдер хөй. Чижээ, бүгү бүрүткелдерни кылы­рының хуу­саазы кызырылган, ол бү­­рүткелдерни бөдүүнчүткен. Оон аң­гыда өнчү-хөрең­ги бүрүзүнүң «төө­гүзү» илдең апаар. Даң­зыга киирген өскерилге бүрүзү ар­тып каар, ол бүгүнү ушта бижидилге хевирлиг алыр. Шимчевес өнчү-хөреңги бузурукчуларынга орук бербес бир арга бо.

Чедимче чок деп болур чүүлдер база бар. «Дача келдерелиниң» талазы-биле бүрүткел кылып алыры нарыыдай берген. Чаа чылга чедир өнчү эргезин бүрүткедирде, тудуп алган бажыңының декларациязын көргүзерге-ле четчир, бүгү медээлерни бажыңның ээзиниң аксы-биле долдурар турган. Ам ындыг эвес. Техплан азы шинчилел актызы херек. Ол дээрге кадастр инженерлерин чалаары, оларга ажылы дээш төлээри-дир. 

Чаа тудуп эгелеп турар бажыңнар­дан квартира садып ап турарларның эргелерин камгалаар чаа чүүлдер январь 1-ден эгелеп ажылдай берген. Үлүглеп тудуушкун дугайында хоойлунуң 13-кү эдилгези бо, ол бе­зин сөөлгүзү эвес хире. Кризис эгелеп турда эрге-чагыргалар үлүг ээлериниң камгалалын шыңгыызы-биле сегирип алганнар, тудуг кылып турарларның банкротталыр деп турарының илдең болуп турары чаяан болган. 

Амгы эдилгеде тудуг кылыкчыларынга негелдени күштелдирген. Ылаңгыя оларның хуу капиталынга хамаарыштыр. Капитал хамаатылардан тудуг кылыры-биле чыып алыр акшаның түңү-биле чүүлдежир ужурлуг (өскээр чугаалаарга, тудугну чүгле үлүг ээлериниң акшазы-биле тутпас ужурлуг). Ол ышкаш компанияны банкрот деп санаарының ажылы эгелей берген азы ооң удуртукчуларының бирээзин кеземче харыысалгазынга онаап турган болза, тудуг кылыр эргени аңаа тывыс­пас (ындыг чүүл мурнунда хоойлуга айыттынмаан турган). Тудуг кылыр дээн черлерден ажык-чарлыг чорукту негээр апарган.

Тудуг компаниязының албан езузу­нуң сайтызы чүгле PR-херексел эвес, ыяап-ла турар ужурлуг негелде болур. Бодунуң порталынга тудуг кылыкчызы тудуглар аайы-биле техниктиг бүгү документилерни — төлевилелди, тудуг кылырынга болгаш ону ажыглалче кииреринге чөпшээрелди, черниң документилерин, аудитор болгаш бухгалтер отчеттарын, ээлерниң дугайында медээлерни болгаш өске-даа чүүлдерни киирер ужурлуг. 

Тудуг кылыкчыларының ыяап-ла шилчидер акшазындан тускай компенсация фондузун январь 1-ден эгелеп тургузарын көрүп турар. Ол акшаны тудуг компаниялары нарын айтырыгларга таваржы бээр болза, үлүг ээлеринге болгаш тудугжуларга компенсация хевирлиг кылдыр ажыглаар. Чаа ол айтырыгны шиитпирлээрин соңгаарладып турар дээрзи Чаа чыл бүдүүзүнде билдинген, фондунуң чамдык айтырыгларын чедир шиитпирлеп турар.

— Эргежок чугула өскерилгелерни киирериниң дугайында хоойлу төле­вилелин Чаа чыл соонда сайгарып эгелээрин Күрүне думазының депутаттары-биле дугуржуп алган бис. Мээң санап турарым-биле алырга, январь төнчүзүнде, февраль эгезинде ол өскерилгелер кииртинер болгаш фонд ажылдап эгелээр. Бо дээрге чеди катап хемчээгеш, чаңгыс катап кезер ужурлуг айтырыг-дыр—деп, РФ-тиң Тудуг яамызының баштыңы Михаил Мень чугаалап турар.  

Ие капиталынга индексация үнген чылда болбас. Ол мурнуку 453 муң рубль деңнелге хевээр артар. А камгаладылга пенсияларының индексациязын февраль 1-ден (социал пенсияларны—апрель 1-ден) херек кырындагы инфляцияны барымдаалап, долузу-биле боттандырар.  Оон аңгыда Россияның девискээринде док­таамал чурттап турар пенсионерлер 5 муң рубль төлевирни январьда алыр болгай.