Эрткен дыштаныр хүннерде Кызылдың «Гамбит» шыдыраа клувунга болгаш Немелде өөредилге төвүнге республиканың хоочуннар аразынга шыдыраага республика чемпионады болуп эрткен. Аңаа 60 харлаан болгаш оон улуг назылыг эр улус биле 55 харлапкан болгаш оон улуг назылыг херээжен шыдыраачылар киришкеннер.
Херээжен хоочун шыдыраачылар шупту 9 киржикчи, долгандырыг системазы-биле ийи хонук ойнаанының түңнелинде, кымга-даа уттурбайн, чаңгыс хайым кылгаш, Чаа-Хөлдүң адын камгалаан Лидия Шойдак 7,5 санныг бүзүрелдии-биле тиилээш, республика чемпиону болган. Ол март айның төнчүзүнде Тываның адын камгалап, Сибирь федералдыг округтуң хоочуннар аразынга чемпионадынга киржир.
Чөөн-Хемчиктиң төлээзи Айлаңмаа Сат 6,5 санныг ийи дугаар черге төлептиг болган.Барыын-Хемчиктен Виктория Ондар бир-ийи дугаар чер алган эштеринге уттурупкаш, арткан удурланыкчыларын тиилээш, 3-кү черни ээлээн.
Эр улус аразынга ниитизи-биле 38 хоочун шыдыраачылар киришкен. Олар 3 хонук дургузунда 7 салыгдан тургустунган швейцар система-биле ойнаан. Сөөлгү салыг бетинде 3 шыдыраачы 5–5 дең саннарлыг апарган. Олар үжелээ артында бот-боттарын удур-дедир утчуп каапкан болган. Мындыг байдалда чүгле немелде көргүзүглерни санаар апаар.
Чемпионче кол кордакчыларның бирээзи Олег Дамбиев (Кызыл) Владимир Хаян-оолга сөөлгү салыгда күш четпейн, хайымнааш, 5,5 санныг үшкү черге артып калган. Арткан 5–5 санныг кордакчылар Степан Түлүш (Өвүр) биле Сергей Куулар (Чөөн-Хемчик) удурланыкчыларын удуп алган соонда, оларның саннары 6–6 апарган. Амы-хууда аразында ужуражылгазында Өвүрнүң төлээзи Сергей Кууларны уткан болгаш, Степан Түлүш 2023 чылдың хоочун шыдыраачылар аразынга республика чемпиону атты чаалап алган. Ол база СибФО-нуң хоочуннар чемпионадынга Тываның адын камгалап киржир. Чүгле чемпионга уттурупкан Сергей Куулар (Чөөн-Хемчик) мөңгүн медальга төлептиг болган.
Эрткен чемпионаттың эң улуг назылыг (83 харлыг) киржикчизи Даш-оол Ондар (Таңды) 38 шыырак шыдыраачылар аразынга 6 дугаар чер алганы, шыдыраада назы-хар турбас деп чүвени бадыткаан. Ол ышкаш Улуг-Хемниң адын камгалаан, эр улус аразынга республика чемпиону чораан Мөңгүн-оол Түлүш 5 дугаар болган.
Ниити көргүзүглер-биле алыр болза, бо эрткен маргылдаага 70–80 харлыг шыдыраачылар чоокта чаа-ла алдан харлаан азы ажа дүжүп турар «аныяктарны» ашкан болуп турар.
Хоочуннар чемпионадының бетинде шыдыраачылар сөөлгү 5 чыл иштинде болбаан ниити хуралын эрттиргеш, аңаа ТР-ниң Шыдыраа федерациязының бирги оралакчы даргазы-күүсекчи директорунга аныяк тренер башкы, Тываның Спорт яамызында шыдыраа спортунуң куратору Адыгжы Кууларны соңгуп алганнар. Республиканың экс-чемпиону Валерий Куулар Федерацияның оралакчы даргазынга соңгуткан. Ол ышкаш Федерацияның Уставында айтып каан-даа болза, черле тургустунмаан турган Контроль-ревизия комиссиязын 3 кижи составтыг кылдыр бадылаан. Ниити хуралдар аразында Федерацияны коллегиалдыг удуртур, база-ла тургустунмаан турган Баштаар черни 15 кижи составтыг кылдыр бадылаан. Оларның алдызын ол-ла хуралга идип үндүргеш, соңгуп алган. Ам дараазында ниити хуралга Баштаар черниң 6 кежигүнүн немей болгаш Федерацияның чаа даргазын соңгуур деп шиитпирлээн. Ол соңгулдаларга амгы Федерация даргазы бодунуң күзели-биле база киржип болур деп доктааткан.
Кызыл хоорайның мэри болуп ажылдап тургаш, хөй-ниити организациязы – Тываның Шыдыраа федерациязын база удуртуп турган, ам бо хүнде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгны ТР-ниң Шыдыраа федерациязының Хүндүлүг президентизи кылдыр ол-ла хуралга чаңгыс үн-биле бадылаан.
/ Мерген КЫРГЫС.