Мээң сагыжымда Аңчы-Кара кырган-ачамның арга-арыг, эзимнерниң, тайга-таңдызының аң-меңиниң, куштарының болгаш өске-даа дириг амытаннарының дугайында чугааланып олурганы мээң сактыышкыным болуп артып калган. Ынчан мен аныяк турган мен. Аңнаарда, мени эдертип алыр үелер тургулаан.
Бир-ле чорааш, Аңчы-Караның кылып кааны чадырынга чораан бис. Кежээликтей бистиң дилээвис езугаар солун чугаалажып эгелээр чүве. Аңчылар Чыман Иргит (алтай кижи), Энеш Иргит, мээң үе-чергем Бараат Баавыл, Сентябрь Чыдым-оол суглар турган бис. Ол үеде канчаар билип, сактып алганым-биле силерге сонуургаттым.
Кенги-дырбактыг
Даг-Алтайның бир тайгазы Уялыг-Аргага аңнап чорааш, бир алтай эштен дыңнаан мен. Кижилер барбас шыргай эзимнерге уя тудуп чурттап чоруур, аргажок улуг болгаш күштүг куштар чоруур боор чүве. Чамдыкта кижилерже безин халдай бээр кенги-дырбактыг деп куштар бар чүве-дир.
Пөштер хирээнди өдээнге чонактарывысты чаткаш, сайлыг черге чем кылып ижип алгаш, дыштанып чыдып алырывыска, элдеп дааш бисти оттурупкан. Бир-бир ыглаан дег, бир-бир каттырган дег. Тура халышкаш, ай чырыынга долгандыр көрүп эгеледивис. Улуг ыяш будуунда кайгамчыктыг улуг кушту көрүп кагдывыс. Ол куш ындыг үннер үндүрүп олурар болду. Ырап чорупсун дээн бодалывыс-биле ынаар боолап эгеледивис, ок албас куш болду. Даңгаар эртен ыыды чиде берди. Ам бир хемни кежип алгаш, өске черге келдивис. Ол дүне база-ла улуг-куш ыглап-сыктап тура хонган. Кайгамчыктыг кенги-дырбактыг үш дүне бисти амыратпайн келди.
Оорлаткан эът
Көшкелигниң Кызыл-Чарыкта элдиг бүзүреңге Аңчы-Кара бир хүлбүс адып каан. Союп белеткээш, эртен ап алыры-биле, быжыг хендирге шарааш, будукка бедидир азып каан. Шала херии черде одагга аңчылар эът шиштеп чип алгаш, дыштанып хонганнар.
Эртенинде аңчылар азып каан эъдин алыр дээш чеде берип-тир. Эъттиң бут талазын соктап тургаш бузуп аппарган болган. Оларның кыры-биле чалгынныг куш ужуп эрткен. Көөрүвүске, хая углай ужупту, уязынче-ле бар чор боор. Хүлбүстүң бут кезээн чүү-даа кылбас көдүрүп алгаш чораан болду.
Бараат ДЕЛЕГ-ООЛ.
Бай-Тайга кожуун, Бай-Тал суур.
“Шын” №3 2024 чылдың январь 17