АЖЫКТЫГ ЧАГЫГЛАР

Амыдыралда дөрт коргунчуг чүүл бар:

Улуг уйгу коргунчуг. Ол дүмбей дүнге дөмей. Уйгужу кижи чүнү-даа чидирер болгаш амыдыралга аас-кежикти тыппас. Ынчангаш «эртежи кижи эзерлиг аътка таваржыр» деп тыва улустуң мерген чугаазы шын.

Улуг чалгаа коргунчуг. Чалгаа чорук дүп чок далайга дөмей, кыдыында чыткан бүгү-ле чүүлдерни шуптузун чок кылыптар. Чалгаа кижи кажан-даа өөрүшкү, аас-кежик билбес болур. Чалгаа чорук кижиниң угаан-бодалын ядарадыр, мөзү-бүдүжүн үрээр, күш-шыдалын, тура-соруун суларадыр.

Хоптак чорук коргунчуг, халап-биле дөмей. Ол кижини ядарадыр, ол кижини үүлгедиишкиннерже ыдалап, албадаар. Ол алыксак-чиксек, ажырымчы болурунга, самчыгдал-төтчеглел кылырынга, үптеп-күчүлээринге чедирер. Ынчангаш «улуг хырын башка халдаар» деп улустуң чагыының утказы ханы.

Ажынчак, кылыктыг, каржы болуру коргунчуг. Бо бак аажылар үзер буганың мыйыстары, ызырар ыттың диштери дег айыылдыг болгаш хоралыг. Алгыш-кырыштың, шош-содааның-даа эгези олардан өөскүүр, эп-найыралды, акы-дуңмалышкы-даа чорукту олар бузар. Ажынчак кижи эш-өөр тыппас, ол бодунга, дөргүл-төрелинге-даа халалыг.

Алган дөзү: О.Ө. СУВАКПИТ, Б.М. МОНГУШ, чыып тургускан Ч.К. КАРА-КҮСКЕ.