Туберкулёз — ук аарыгның бодунуң бактерияларындан тыптыр, колдуунда өкпени үреп кааптар аарыг. Ол чүгле өкпеге эвес, организмниң өске-даа кезектеринге тыптып болур. Аарыг кижиниң чөдүлүнден, аспырганындан болгаш дүкпүзүнден агаар таварыштыр ук аарыг тарап турар.
Тывада туберкулезтан аараан кижилер саны көвүдеп турарын эмчилер демдеглеп турар. Республиканың фтизиатрия албанының специалистериниң чугаалап турары-биле алырга, республикада аарыгның нептереп турарын болгаш оон кижилерниң өлүп-хорап турарын эвээжедирде, чогуур хемчеглерни кылып чорудары чугула.
Тываның Туберкулёзка удур диспансери республиканың фтизиатрия албанының эң-не кол эмнелгези болуп турар. Өскээр чугаалаарга, туберкулёзту эмнээр болгаш болдурбас талазы-биле ажылдап турар албан черлериниң төвү. Ында ук аарыгны эмнээр, шинчилээр, чурттакчы чонга арга-сүме бээр, туберкулезка удур ажылдарны организастаар ажылдар чоруп турар.
«Амгы үеде чыдып эмнедип турар кижилер саны 210. Оларның иштинде 63-ү бичии уруглар. Ниитизи-биле аарыг кижилер саны эрткен чылын 1106 кижи турган болза, бо чылын 1166 четкен. Ол дээрге эрткен чылга деңнээрге, көвүдей бергенин көргүзүп турары ол. Аарыгны баш удур болдурбазы-биле, профилактиктиг шинчилелдер көвүдээн. Ооң ужун туберкулёзтан аараан кижилер хөйү-биле илереттинип турар» — деп, Туберкулёзка удур диспансерниң улуг эмчизи Олег Кара-Монгуш чугаалаан.
Эрткен чылдың төнчүзүнде Тываның Чазааның деткимчези-биле республиканың фтизиатрия албанынга 2 шимчеп чоруур дезинфекция камералары немешкен. Ол дериг-херекселдер аарыгның нептереп турар черлеринге дезинфекция ажылдарын чорударын күштелдирер аргалыг болуп турар.
«Амгы үеде республиканың шупту кожууннарында чурагайлыг флюорография аппараттары бар. Аңаа чурттакчы чон болгаш чыдар аарыг кижилер шинчилгени эртер. Ол ышкаш шимчеп чоруур флюорография аппараттарынга шинчилгени эртер аргалыг» — деп, кадык камгалал сайыдының оралакчызы Марианна Куулар чугаалаан.
Немелде профилактиктиг хемчеглерни тургусканы туберкулёзка удур кылып чорудуп турар ажылдарга дыка улуг күштү болгаш шынарны бээр дээрзин специалистер демдеглеп турар. Амгы үеде чүгле туберкулёзка удур диспансерде эвес, а республиканың кожууннарында база шынарлыг шинчилгелерни чорудуп турар апарган.
Кадык камгалал яамызының ачызында республиканың кожуун, сумуларында кайда-даа чурагайлыг аппараттар салдынган. Түңнелинде, туберкулёз аарыын баш удур тодарадыр шинчилгелер саны эрткен чылга деңнээрге, 75 хуу көвүдээн дээрзин Олег Кара-Монгуш демдеглээн.
Туберкулёзту эге чадазындан тура эмнеп эгелээр болза, аарыг эмнеттине бээр дээрзин эмчилер демдеглеп турар. Ук аарыгны болдурбазы-биле, чаа төрүттүнген чаштарга азы бичии уругларга БЦЖ тарылгазын кылып турар. Тарылгадан аңгыда, оларның организминде туберкулёз палочкаларының бар-чогун, ооң хемчээлин тодарадыр шинчилге ажылдарын доктаамал чорудуп турарын Туберкулёзка удур диспансерниң бичии уруглар салбырының эргелекчизи Шончалай Куулар тайылбырлаан. «Мантуну 1 хардан 7 харга чедир, а диаскинтести 8-тен 17 харга чедир салыр. Назы четпээн уруглар боттары аарый бербес, оларның ук аарыгдан аарый бээринге улуг кижилер буруулуг болуп турар. Ынчангаш улуг кижилерни чылдың-на чурттап турар чериниң аайы-биле флюорография шинчилгезин эртеринче кыйгырып тур бис» — деп, ол чугаалаан.
Чоокку чылдарда республикага туберкулёзка удур диспансерниң амгы үениң негелделеринге дүгжүп турар чаа оран-савазын тударын планнап турар. Амгы үеде объектиниң төлевилел-сметалыг документациязын кылыр ажылдар чоруп турар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг туберкулёз-биле демисежири келир үеде амыдыралды экижидериниң база бир талазы дээрзин демдеглевишаан, ук оран-саваның тудуунга хамаарышкан ажылдарны шуптузун бодунуң хыналдазынга алырын дыңнаткан.
Чыжыргана СААЯ
"Шын" №46 2023 чылдың июнь 24