«Шын» 12+

Аас-кежиктиг өг-бүле – хөгжүлделиг Тыва.

26 ноября 2022
66

Улусчу чогаадылга бажыңынга Иелер хүнүнге тураскааткан хемчеглерниң кол кезээ – Иелер шуулганы болуп эрткен. Көрүкчүлер залын шыгырт долу кылдыр ырак-чоок кожууннардан келген каас-коя кеттинген иелер олурупкан. Үрде көрүшпээн авалар өөрүшкүлүг мендилежип, куспакташкан, чурукка тырттырышкан байырымныы-даа аажок. Ооң-биле чергелештир сценадан йөрээл сөстер чаңгыланган:

«Бодуңнуң уруг-дарыыңга бүгү тала-биле үлегерлиг бол! Уруглар төрээн уязындан үнгеш, багай үүлгедиглер эвес, а буянныг херектерни кылыр ужурлуг. Ол чүгле ие кижиден хамааржыр. Ажы-төлүңнүң кижизидилгези дээш харыысалганы ада-иеңче, башкыларже азы уругларның боттарынче чая кагба! Чурттап олурар оран-саваңны база сагыш-сеткилиңни арыг, чараш тудуп чор! Бажыңыңны уруг-дарыыңның болгаш өөң ээзиниң чоруксанчыг эвес, а эң-не келиксенчиг болгаш чурттаксаар чери кылдыр эдилеп чор. Иениң буянныг чоруу, эриг баарлыы болгаш экииргек, хүндүлээчели кады төрээннерни болгаш төрелдерни чоокшулаштырар дээрзин билип чор!»

Тыва Республиканың Дээди Хуралының Даргазы Каң-оол Даваа «Аас-кежиктиг өг-бүле – хөгжүлделиг Тыва» деп кыйгырыглыг V-ки Иелер шуулганын ажыттынган деп чарлааш, регионнуң херээжен чонунга байырлал таварыштыр депутаттарның өмүнээзинден байырны чедирген. Шуулганның эң-не кол сорулгазы — ниитилелге өг-бүлениң үнезин улгаттырары, ие-чашты, ажы-төлдү камгалаары, чаагай чаңчылдарны кадагалап арттырып алыры дээрзин Каң-оол Даваа сагындыргаш, аңгы-аңгы адырларда ажылдап чоруур херээжен чоннуң ажылын үнелеп демдеглээн. Бир дугаарында, хамчык аарыг үезинде чоннуң кадыы болгаш чаагай чоруу дээш аарыгга удур тулчуп турган эмчилерге, эмчи сестраларынга база эмчи шугумунда ажылдап чоруур бүгү-ле херээжен чонга өөрүп четтиргенин илереткен. Амгы үеде шериг албан-хүлээлгезин эрттирип турар болгаш эрттирип тургаш маадырлыы-биле амы-тынындан чарылган оолдарның иелеринге, ажы-төлүнүң аваларынга оларның шыдамык чоруу, эрес-дидим оолдарны кижизидип өстүрүп кааны дээш өөрүп четтириишкинниң сөстерин чугаалаан. Оон ыңай өске-даа адырда төрээн чериниң сайзыралы дээш ажылдап чоруур херээжен чонга оларның хүн бүрүде күжениишкинниг ажыл-агыйынга үнелелди берген.

Хөй-ниитижи Айлана Ховалыг регионнуң херээжен чонунга байыр чедиргениниң соонда, Тываның Баштыңының оралакчызы Елена Хардикова ие-чашка күрүне деткимчелериниң дугайында чугаалаан. Федерация Чөвүлелиниң сенатору Дина Оюн, Тываның Адалар чөвүлелиниң даргазы Хонук-оол Монгуш база байырлалдың киржикчилеринге байыр чедирип, чылыг-чымчак сөстерни чугаалааннар.

Надежда Монгуштуң сөстеринге, Наталья Лопсанның аялга бижээни «Маадырларга мөңге алдар!» деп ырыны «Тываның иелериниң хөйнүң ыры» Азияна Ондарның удуртулгазы-биле күүсеткен. Ниити ырыда Тываның аңгы-аңгы булуңнарындан келген тускай шериг операциязының киржикчилериниң авалары, угбалары, чоок кижилери киржип турар. Күүселде үезинде көрүкчүлер хүндүткелдиң демдээн көргүзүп, ырыны эгезинден төнчүзүнге чедир бут кырынга дыңнаан. Зал долдур чыылган чоннуң сагыш-сеткилин иелерниң патриотчу ырызы оттурупкан.

Бо чылгы Иелер шуулганы үш кезектен тургустунган дээрзин сагындыраал, бирээде, «Өг-бүле – чаагай чаңчылдарның кадагалакчызы», ийиде, «Мээң биче бүдүрүлгем – өг-бүлемниң деткимчези», үште, «Малчын өг-бүле – байлакшылдың магадылалы».

«Өг-бүле – чаагай чаңчылдарның кадагалакчызы» деп мөөрейниң тиилекчилерин шаңнап-мактаан. Бир дугаар черни Мөңгүн-Тайгадан Орлана Намзынның, ийигизин Тожудан Зинаида Намданның, 3 дугаар черни Кызыл хоорайның төлээзи Лилия Салчактың өг-бүлелери алган.

«Мээң биче бүдүрүлгем – өг-бүлемниң деткимчези» мөөрейге Эрзин кожуундан Сайдаш Мунаның өг-бүлези 1-ги черге, Каа-Хем кожуундан Юлияна биле Максимниң өг-бүлези 2-ги черге, Тес-Хемден Айлаң Сыраттың өг-бүлези 3-кү черге төлептиг болганнар.

Сүт-Хөлдүң «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилери, хөй ажы-төлдүг аныяк малчыннар Херелмаа, Радмир Саттар, Өвүр кожууннуң төлээзи Алена Монгуш, Бии-Хем кожууннуң малчыннары Алуна Сүрүнчүктүң өг-бүлези «Малчын өг-бүле – байлакшылдың магадылалы» мөөрейниң тиилекчилери болган.

Шупту мөөрейлерниң тиилекчилеринге 10, 20, 30 муң акша түңнүг сертификаттарны шаңнал кылдыр тывыскан.

Шуулганның байырлыг кезээниң соонда иелерге оюн-тоглаалыг концертти бараалгаткан.

Надежда Сат