Июнь 28-те ТР-ниң Культура яамызынга кавай культуразының Евразийжи фестивалы “Кавайым сен. Кавай” дугайында парлалга конференциязы болган. Аңаа фестиваль үезинде кандыг солун хемчеглер болурунуң дугайында чугаалашкан.
Тывага республика чергелиг “Кавайым сен. Кавай” фестиваль бир дугаар 2022 чылда эрткен. Ынчан ол төлевилелди Президент фондузунуң культурлуг эгелээшкиннер грантызының деткимчези-биле организакчылар боттандырган. Баштайгы фестиваль үезинде 97 эрги шагның база чаа хевирниң үндезин национал кавайы болгаш аңаа кожар камгалалдарын делгеп көргүзер аргалыг болган. Ол ышкаш эртем-практиктиг конференция, өпей ыры мөөрейи, чаңчылчаан тыва национал кавай кылырынга болгаш уруг чөргээринге мастер-класстар болгулаан. 2023 чылда фестиваль онлайн хевирге эрткен. Кавай дугайында шүлүк мөөрейи, өпей ырның марафону, уругларның кавай дугайында чураан чуруктары, кавай болгаш ооң камгалалдарының делгелгези – шупту онлайн хевирге эрткилээн. Ийиги фестиваль 160 ажыг киржикчини хаара тутканын Республиканың улусчу чогаадылга төвүнүң директору Елена Ооржак журналистерге дыңнаткан.
Эрткен ийи фестивальдың болгаш бо чылгы фестивальдың кол организакчызы – “Онза” республиканың хөй-ниити организациязының даргазы Уран Тулуш, кады эрттиржир организация– Республиканың улусчу чогаадылга төвү, фестивальдың тургузукчузу – ТР-ниң Культура яамызы дээрзин сагындыраал.
Фестивальды 2024 чылда «Культура» национал төлевилелдиң «Чогаадыкчы кижилер» федералдыг төлевилелиниң иштинде «Россий культура фондузунуң» грантызы-биле чорудуп турар.
“Кавайым сен. Кавай” төлевилелдиң кол сорулгазы – өг-бүле культуразынга хамаарышкан чаңчылчаан ёзу-чаңчылдарны кадагалап арттырары болгаш ону чон аразынга нептередири, чарлаттынган Өг-бүле чылында ие-чаш камгалалынче база ада-ие, өг-бүлениң харылзаазын быжыктырарынче улуг кичээнгейни угландырары, Евразия чоннарының хөй янзы этниктиг культуразының онзагайын чаңгыс шөлге таныштырып көргүзери дээрзин парлалга конференциязынга фестивальдың организакчылары чугулалап демдеглээннер.
Бо чылын фестиваль июль 6–8 хүннеринде Кызылга болур. Ол ам Евразия чергелиг кылдыр өскен. Аңаа Казахстан, Кыдат, Япония, Белоруссия, Алтай, Хакас республикалар, Красноярск, Алтай крайлардан болгаш Санкт-Петербург, Новосибирск, Москвадан киржикчилерден аңгыда, Тываның 19 кожуунундан улус киржир күзелин илереткен. Бо чылгы фестиваль 400 ажыг киржикчини болгаш ону сонуургап келген 3 муң ажыг кижини хаара тудар сорулгалыг.
Фестиваль үезинде 15 хемчегни эрттирери көрдүнген:
Фестивальга хамааржыр хемчеглерниң баштайгызы июль 2-де чаа төрүттүнген уруглуг өг-бүлеге кавай белекке бээринден эгелээр. Ону Кызылдың ХБАБ эргелелиниң сүмелээни ёзугаар чаа төрүттүнген уруунга херечилел тыпсыр езулал үезинде өг-бүлеге бээр дээрзин фестивальдың организакчылары дыңнаткан. Чаа кавайны кылып турар мастер чымчак материалдан эрги шагның кавайынга дөмейлештир чазап кылып турар дээрзин дыңнатканнар.
Фестивальдың эң-не солун, көрүштүг кезээ июль 6-да Кызылдың Арат шөлүнге ооң байырлыг ажыдыышкынында болур дээрзин организакчылар дыңнаткан.
Июль 7-де Гастелло аттыг Национал парктың девискээринге 11.00 шактан тура фестивальдың дараазында кол хемчеглери эгелээр:
“Өг-бүле – чаңчылдарның кавайы” уран чогаадыкчы мөөрей. Аңаа республиканың бүгү кожууннарындан болгаш Красноярск крайдан, Моолдан 35 киржикчи киржир;
Кавай болгаш аңаа хамаарышкан камгалалдар делгелгези болур. Аңаа киржири-биле Тываның кожууннарындан, Кызыл хоорайдан болгаш Алтай Республикадан 57 кижи бижиттирип алган;
Чуруурунга ынак улустуң баш-бурунгаар онлайн-мөөрейге киириштирген 58 чураан чурук аразындан эки деп шилиттинген 38 чуруктуң делгелгези болур. Ооң түңнелдери-биле Тываның кавайларының электроннуг даңзызын тургузар.
Ыяштан болгаш хадың картындан чаңчылчаан кавай чазаарынга, кавайга хамаарышкан камгалалдар болгаш өске-даа херекселдерни кылырынга мастер-класстар;
Уруг чөргээринге мастер-класс;
15.00 шакта болган мөөрейлерниң тиилекчилерин шаңнаар, ооң соонда “Өг- бүле – нацияның байлаа” этно-концерт-биле паркка хемчеглер доостур. Ол концертке Хакасияның билдингир ансамбли “Жарки”, Моолдан болгаш Красноярск крайның уран чогаадыкчы өг-бүлелери, республиканың кожууннарындан чогаадыкчы коллективтер киржир.
Июль 7-де фестиваль бодунуң ажылын 19.00 шакта Кызылдың Аныяктар сесерлиинге уламчылаар. Аңаа “Ойтулааш” деп солун кежээ болур.
Июль 8-те 10.00 шакта “Кавай Евразия чоннарының чаңчылчаан культуразында: төөгүзү, кадагалалы болгаш нептередири” эртем-практиктиг конференция ажылын эгелээр. Ол конференцияга 13 илеткелчи (Тываның эртемденнеринден аңгыда, Казахстан, Белоруссия, Кыдат, Япония, Алтай край, Новосибирск, Санкт-Петербург болгаш Москвадан) боттарының ажылдарын таныштырар.
Фестивальдың байырлыг хаашкыны июль 8-те– Өг-бүле хүнүнде Тываның В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга республиканың уран чүүлүнүң шылгараңгай коллективтериниң болгаш артистериниң солун оюн-көргүзүү-биле доостур.
Карина МОНГУШ.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруу.
“Шын” №48 2024 чылдың июнь 29
Ааттынган кавайымны
1 июля 2024
35