Хойлуг кижи каас,
Инектиг кижи тодуг,
Аъттыг кижи сергек.
Мээң ада-ием Бучук Санзай-ооловна биле Назын-оол Калзанович Донгактар 1927–1928 чылдарда төрүттүнгеннер. Авам Ондар кижи, ооң ук-төөгүзү Алдыы, Үстүү Ишкиннер Ондарлары. Ачам Баян-Кол уктуг Донгак, Сүт-Хөл хөл, Кызыл-Тайга кыры, Чечектиг хем, Хөлчүктүг хем, Манчүрек, Ак хем, Ак-Даш, Бора-Тайга, Хемчик унунга чүзүн-бүрүн малын өстүрүп, ажы-төлүн чаяап, азырап чорааннар.
Ада-ием малчын улус. Авам-ачам кара чажындан чуртталгазының сөөлгү хүннеринге чедир мал-маган-биле халбактанчып, чарылбайн чурттап келгеннер. Эки көргүзүглерлиг ажылы-биле мурнакчылар одуруунга санадып чораан. Социалистиг күш-ажылдың Маадыры Дажы-Намчал Ооржактар-биле соцчарыштыг турган дээрге-ле билдингир.
Күзүн мен 3 класс, хеймер дуңмам белеткел клазынга, менден улуувус 8 класс турда, ачавыс кыштаанче көжүп бар чорааш, хенертен хайлыг аарыгдан 49 харлыында бистен кезээ мөңгеде чарлып чоруткан. Бис чаңгыс угбалыг 7 оол кады төрээннер артывыс. Ававыс мал-маганын салбайн, хөй өскүс ажы-төлүн өстүрүп, эртем-билигге чедирип, өглеп-баштап, ажы-төлүнүң ажы-төлүнүң ажы-төлүнге чедир өстүржүп чорааш, 87 харлыында бистен, чырык өртемчейден чарлып чоруткан.
Авамны бичиизинде анай-хураган төрүттүнерге, думчуунче чыттай кааптар кижи деп турганын амдыгаа дээр утпас мен. Ынчангаш мен миннип кээримге-ле, кидис өг, кыштаг бажыңы, кажаа-хораа, чазаг, чайлаг, күзег, анай-хураган дээш-ле мал аразынга өскен мен. Бичии тургаш, мени эмискиктээн хураганнар сүдүн былаажыр турган дээр. Ам-даа улуг ашак бодум сүт, хойтпак, эътке эмин эрттир ынак мен.
Шору өзүп келгеш, бызаа тыртып берип (эдирип), өшкү саап, молдурга мунуп, хой-өшкү кадарып хүнзээр мен. Оон малчыннар ажы-төлүнүң интернадынга 1-8 класс дооскуже өстүм. Интернатка эш-өөрүм-биле сыртык-биле соккулажып, от-биле аткылажып, бөрттү аңдара тудуп алгаш, шашкылажып өстүвүс.
«Ужа чиир уктуг, төш чир дөстүг» дээри ышкаш малчын уктуг оол мен. Ынчангаш мал азырап чоруур кижилерни хүндүлээрим кончуг. Чыраа, саяк аъттар мунган, чылгы доскан чылгычылар, ховар иви малдаан ивижилер, сарлык, теве, хой-өшкү кадарган, дүн-хүн дивес, уйгу-чыдын чок, эрес-кежээ, шыдамыккай кижилерге мал-маганы онча-менди, ыт-куш, дымаа-ханаа ыңай турзун, хей-аъды сүлде бедик, кадыкшылды, амыр-тайбыңны күзеп тур мен. Малчыннар байырлалы Наадым-биле!
Родион ДОНГАК.
Сүт-Хөл кожуун, Ак-Даш суур.
“Шын” №28 2025 чылдың июль 24