Тываның күрүне университединиң доцентизи, химия эртемнериниң кандидады Ольга Кендиваң улуг назылыгларга онза белекти сөңнээн. Бисти, улуг назылыгларны, ол бодунуң ада-иезинге дөмейлээни-ле ол боор. Ольганың ачазы Даваа-Серен Хомушкуевич 87 харлыг, авазы Бичен Шагдыровна 84-түг. Олар кайызы-даа шимченгир, омак-сергек, кадыы эки, иелээн четтинчипкен чоргаар бастырып чоруурлар. Ынчанмайн канчаар, оларның 7 ажы-төлү шуптузу эртем-билиглиг, ынак ажыл-агыйлыг.
«Ачылар (уйнуктар), чичилериңерниң (уйнуктарының ажы-төлү) саны чеже ирги?» — дээримге, Хомушкуевич: «Холдуң, буттуң салааларын кадарга-даа, оларның санынга четпес» — деп оюн-баштак-биле харыылаар болду. Аас-кежиктиг, узун назылыг кырган-ача, кырган-ава, шынап-ла, чаг иштинде бүүрек дег, ажы-төлүнүң сагыш човаашкынынга бүргеттирген чурттап чоруур.
Ам биске, 70–80 хар ажа берген хоочуннарга, Ольга Даваа-Сереновнаның онза белээн таныштырайн.
Ийи чыл бурунгаар О.Д.-С. Кендиваңның биске, улуг назылыгларга, чүстерге чиик шимчээшкиннер кылыр эмнээшкинниг гимнастика кылдырып, ээлбес-дүүлбес чүстеривисти эмнеп эгелээн. Ол төлевилелиниң дугайында «Ак айда ачылыг чалалга» деп чүүлүмге бижээн мен. Ол ажыл ам-даа уламчылап турар. Ооң-биле чергелештир «Угулза» деп өргээзинге неделяда бир катап улуг назылыгларны чыып, 15–20 кижини халас чемгербишаан, хостуг чугаалажып, хөөрежип, ырлап-хөглээр кылдыр бисти өөртүп эгеледи.
Бо чылын ажыл-агыйын улам сайзырадып, аныяктар херектериниң талазы-биле төлевилелди ажылдап кылгаш, Москвага грантыны камгалап алган. ТывКУ-нуң биология, география факультединиң 4-кү курузунуң студентизи Антон Ондар-биле кады камгалааннар.
Мындыг чыыштарга ак баштыгларның шаандагы аныяанда талантызы катап оттуп кээп, эш-өөрүнүң мурнунга хостуг чаңнап, ыр-шоорну-даа бадырыптар, танцы-самны-даа эзиннелдириптер апаарларын көргеш, кижиниң хей-аъды көдүрлүп, чайгаар-ла артистерге «деңнежиксээри» кижи бүрүзүнүң арын-шырайындан, аажы-чаңының омак-сергээнден илереп, көстүп кээр. Ооң бир херечизи — Республиканың караа көрбестер ниитилелиниң баштаар чериниң даргазы Аңгыр Хертек бодунуң аныяанда ырлап чораан ырызын сактып ырлаарга, адыш часкап уткудувус. Эрткен хонуктарда хөгжүмчү баянчылар Кертик-оол Данзын, Борис Чамбыт база аныяк хөөмейжи Сайын-Херел Өпей (алдарлыг хөөмейжи Андрей Өпейниң оглу) болгаш Тываның чогаалчылар эвилелиниң даргазы, шүлүкчү Сайлыкмаа Комбу олар чалаттырып келгеш, боттарының чогааткан шүлүктерин, ырларын биске сонуургадып бердилер. Ылаңгыя Сайлыкмаа Салчаковнаның тыва дыл, культураның хөгжүлдезиниң дугайында ханы уткалыг, өөредиглиг чугаазын улуг назылыглар чөпсүнүп, амырап дыңнааннар. Ындыг ужуражылгалар моон-даа соңгаар уламчылаар.
Ким-оол САРЫГ-ДОНГАК,
Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү.
"Шын" №81 2024 чылдың октябрь 23