Кайы-даа шагда акша-төгерик дугайында билиг кижи бүрүзүнге сонуурганчыг, билип алыксанчыг айтырыг. Ынчангаш саң-хөө дугайында билиим бедидер сорулга-биле, Роберт Кийосакиниң «Богатый папа, бедный папа», Бодо Шеферниң «Пес по имени Мани», Наполеон Хиллдиң «Думай и богатей» деп сөөлгү үениң эң-не нептереңгей номнарын номчуп эгеледим.
Түңнелинде, саң-хөө талазы-биле билиим кудуку деңнелде-дир деп билип алдым. Чамдык улуска сая-сая акша-даа тутсуптар болза, каш хонганда ол дедир-ле демги-ле чарык деспизиниң чанынга келир. А бир кезек улустуң хөй хөреңгизин хавырып апаар-даа болза, кыска хуусааның дургузунда катап-ла бут кырынга туруп, байый бээр деп чугаалаары-ла дыка шын деп бодаар мен. Чедимчелиг амыдыралдың эң-не кол дүрүмү — саң-хөө талазы-биле бижик-билиглиг болуру.
Саң-хөөге бижик-билиглиг болурунуң ажыы чүдел?
Ол дээрге орулгазы биле чарыгдалын шын санап, дүүштүрүп билири. Эң-не кол сорулга – орулга чарыгдалдан көвей болурун чедип алыры.
Акша – бистиң чуртталгавыстың бир чарылбас кезээ. Дыка хөй кижилерниң ажылдап алган акша-төгерии амыдыралынга чедишпес боор. Ооң чылдагааны хуулуг чээлилерде. Акшаны шыгжаарын, чыырын билбезивисте.
Чүге-ле ийик, кижилер орулгазы хүн келген тудум, өзүп орар деп бодаар. Чарыгдалы биле орулгазын шүүштүрүп билбес.
Саң-хөө талазы-биле бижик-билиглиг болур дизе, кызыл дерин төп, улуг күш үндүрүп ажылдаары-даа эвес, а элээн каш дүрүмнерни билири чугула.
Саң-хөөге хамаарыштыр план тургузары
Акша-төгерик-биле холбашкан күзелдерин, сорулгаларын бижип алыр. Чарыгдалдарын хынамчага ап, акшазын кайнаар чарыырын планнаар. Орулганы көвүдедир аргаларын дилээр. «Айыыл чок чоруктуң «сыртыын» тургузуп алыр. Манавааны байдалдардан ал-бодун болгаш өг-бүлезин саң-хөө талазы-биле камгалаар аргаларын баш удур планнап алыр. Өрелерни дуглаар. Ажылдап алган акшазының 10 хуузун алызында барып орулга киирер чүүлдерже шыгжаар.
Саң-хөө талазы-биле бижик-билиГ чүүден эгелээрил?
Бир-ле дугаарында, амгы үеде байдалын өөренип көөр. Өре-ширеде туттура бергениңер чадавас. Бир болза орулгаңар көвей, ынчалза-даа чарыгдалыңар оон ажып турза хөңнү. Бир болза акшаңар шыгжамырда чыдар, а ону уштуп чарыгдаарындан коргар чадавас силер. Байдалыңар кандыг-даа болган болза, силерге ону угаап билип, хемчээн алырынга белеткенип эгелээриңер – саң-хөө талазы-биле бижик-билиглиг болурунуң бирги чадазы-дыр.
Акша-хөреңги ажылдап ап, орулга алыр черлериңерни даңзылап алыңар. Хостуг акшаңар азы үнелиг саазыннарыңар шупту ынаар кирип турар.
Ооң чанынга төлээр ужурлуг харыысалгалыг чүүлдериңерни бижип бадырыптыңар. Ипотека, хуулуг чээли, кредит картазы дээш өре бүрүзүн бижиптиңер. «Орулгаңар» – «төлээр өрелериңер» – «Бар чүүлүңер» шак-ла мындыг үш даңзы үнүп келир ужурлуг.
Чарыгдалды хыналдага алыры
Чарыгдал орулгадан эвээш болзун дээш, ону үргүлчү хыналдага алыры дыка чугула. Чүгле ооң ачызында салган сорулгаларывысты чедип ап болур бис. Айда каш акша ажылдап турарывыстан ол кандыг-даа хамаарылга чок. Бир саяны-даа ажылдап ап турар болза, бир эвес чарыгдалды эвээжедип, бодун хыналдага албас болза, өрелер бажын ажа бээр.
Ону кылырынга тускай капсырылгалар бар. Чижээлээрге, CoinKeeper, Дзен-мани азы Money Lover. Кайызы эптигил, ону шилип алыр бис.
Оон аңгыда, кыдырааш, демир-үжүк-даа ажыглап болур. Чамдык улуска компьютерге Excel программазы ажыглаары эптиг болуру чадавас.
Бодувуска эң-не эптиг арганы ажыглап болур бис. Саткан чүүл бүрүзүн демдеглеп эгелей бээр болза эки. Ынчан акшавыстың кайнаар үнүп турарын бодувус билип алыр бис. Бижип эгелээш, садып ап турар бараанывыстың, шынап-ла, херегин азы херек чогун билип каар бис.
Чамдык улус карта-биле эвес, а акшаның боду-биле садыгланырга чарыгдал чүгээр болур деп санап турар. Ол база чөптүг херек.
Ниитизи-биле алырга, ажылдап алган акшавысты кайнаар чарыырын баш бурунгаар планнап бижип алырывыска, шупту чүве өй-тап апаар ужурлуг.
Ынчалза-даа эң-не кол чүүл – чарыгдалдан орулганың түңү хөй турар ужурлуг. Ынангаш немей акша ажылдап алыр аргаларны үргүлчү дилээри чугула.
Айдың ОНДАР.