Агым хем болбас,
Алдарлыг ат балалбас».
(Тыва улустуң үлегер домаа).
Башкы дээрге хүндүткел болгаш чоргаарал. Бо чырык чер кырында башкы эртеми дег чараш, онза эртем чок деп болур. Бис башкыларывыска кезээде мөгейип, хүндүлеп чоруур бис.
Хүндүткелдиг башкыларның санынче Барыын-Хемчик кожууннуң Аяңгаты ортумак школазынга хөй чылдар иштинде үре-түңнелдиг ажылдап келген, дээди категорияның башкылары — Шокарларның өг-бүлези кирип турар. Апрель Бадыевич биле Кара Орус-ооловна Шокарлар алыс төрүмелинден салым-чаяанныг башкылар. Апрель Бадыевич физика болгаш математика, Кара Орус-ооловна орус дыл башкызы.
Апрель Бадыевич 1950 чылдың апрель 16-да Өвүрнүң Чалаатыга төрүттүнген. Ол 11 дуңмаларының эң улуу. Бичиизинден тура малчын ада-иезинге дузалакчы болуп, өг-бүлениң шупту ажыл-ижин кылып, дуңмаларын өстүржүп чораан. Кара Орус-ооловна 1949 чылдың октябрь 2-де Барыын-Хемчик кожууннуң Аяңгатыга төрүттүнген, алды өңнер аттыг кыстарның 3 дугаары (Александра, Көк, Кара, Бора, Кызыл, Хүрең). База хөй санныг өг-бүлезинге дузалажып, карактажып, ава-ачазының улуг дузалакчызы болуп өзүп келген.
1972 чылда Кызылдың башкы институдун дооскан сургуулдар төрээн республиказының янзы-бүрү школаларынче ажылдаар дээш хей-аът көдүрлүүшкүннүг тарап чорупкан. Башкыларның өг-бүлези Аяңгатының ортумак школазынга күш-ажылчы базымнарын 1972 чылда эгелээн. Чонунуң ажы-төлүн өөредип- кижизидер хүлээлгени бедик харыысалгалыг ажыл деп үнелеп, школачы амыдыралче улуг сонуургал-биле шымнып кире бергеннер.
Кара Орус-ооловна чонунуң ажы-төлүн эртем-билигже сонуургалын деткип, өндүр улуг орус дылдың чажыттарынга өөреткен. Ол Барыын-Хемчик кожууннуң херээжен башкыларының «Тергиин хаакчызы» база шыдыраа спортунуң хөй чылдар иштинде тиилекчизи, «Улус өөредилгезиниң тергиини» дээш өске-даа хөй-хөй шаңнал-макталдың эдилекчизи.
Апрель Бадыевич Аяңгаты школазының директору, завучузу болуп, харыысалгалыг ажыл-ижин кылбышаан, кожуун школаларының аразынга болуп тургулаан турисчи маргылдаа, слеттарга киржип, школаның одаар ыяжын белеткеп, малчын аалдарның көржеңин аштаар ажылга башкыларны эвилелдеп чораан. Өөреникчилери болгаш школа коллективи-биле концерттерге киржип, өске-даа хөй-ниити ажылдарынга идепкейин көргүзүп келген. Ол «Россия Федерациязының өөредилгезиниң хүндүлүг башкызы» деп аттың эдилекчизи.
Апрель Бадыевичиниң бир сонуургалы – туризм. Ооң барбаан-четпээн чери чок, бичии Мөңгүлектер, Хемчик бажы, Саян тайгаларының эдээн дургаар кылаштап каапкан. Ол баянга ойнаар хөгжүмчү. Кожууннуң башкылар коллективтериниң аразынга концерттерге баянын туткаш ойнаар турган. Ол хөй-ниитижи база. Ажылдап чораан чылдарында (амгы үе ышкаш чурагайлыг техника, чурук тырттырар телефоннар чок турган үеде) школачы амыдыралды солун болгаш көрүксенчиг кылдыр фото-чурукка тырттырып турган. Шаандагы бөдүүн үеде доозукчуларның, башкыларның чуруктарын сактыышкын кылдыр арттырган. Ол үениң башкыларының бажыңнарында хууда альбомнарында ол төөгүлүг чуруктар бар.
Шокарларның өг-бүлези ийи кызын, ийи оглун эртем-билигге чедиргеш, өглеп-баштап каан төлептиг ада-ие, хөй санныг уйнуктарының ынак кырган-авазы, кырган- ачазы. Хоочун башкыларның 50 чыл иштинде чуртталгазын башкы ажылынга бараалгатканы — маадырлыг чорук. Олар амгы үеде хүндүлүг дыштанылгада-даа болза, малын малдап чоруур Аяңгаты сумузунун үлегерлиг өг-бүлези. Бо хүннерде хүндүлүг башкы ада-иевиске өг-бүле тутканындан бээр 50 чыл оюн таварыштыр байыр чедирбишаан, аас-кежикти, каң дег кадыкшылды күзедивис.
/ Уруглары.