ИЮЛЬ 28 — БҮГҮ ДЕЛЕГЕЙНИҢ ГЕПАТИТКЕ УДУР ДЕМИСЕЛ ХҮНҮ
Июль 28 — Бүгү-делегейниң гепатитке удур демисел хүнү. Бүгү-делегейниң кадык камгалал организациязы чонга гепатит дугайында дыңнадып, ооң бар-чогун илередир тестини чорудуп, ук аарыгдан эмнедип алырынче чонну кыйгырып турар. Гепатит — халдавырлыг аарыгларның аразында аажок нептереңгей баар аарыы.
Вирус аарыг кижиниң албанындан ылгалып үнгеш, тарай бээр. Арыг-силигни сагываска, ижер сугга, садыгларда, рыноктарда ногаа, чимис аймаанга, быжырган чемнерге, кудумчуларда киоскуларда садып турар хот-дог, хуужуур, шаурмада А гепатиттиң вирузу чыпшына берген болур. Ол ышкаш хөй-ниити транспордунда сандайлар болгаш туттунар черлер дамчыштыр база халдай бээр. Ынчангаш чем чиир мурнунда, холун албан чуур деп дүрүм – ижин-баар аарыгларын болгаш А гепатитти болдурбазының аргазы.
Уруглар садтарынга, чаш ажы-төлдүг өг-бүлелерге хирлиг холдар, ойнаарактар, аяк-сава дээн ышкаш чүүлдер база аарыгның халдап болур бир оруу.
Эвилең-ээлдек “өлүрүкчү”
Гепатит С-ниң өске ады – эвилең-ээлдек «өлүрүкчү». Чүге дээрге ийи-чаңгыс шылаар, чем чиир хөңнү чогундан аңгыда, ол кандыг-даа демдектер чок. Аарыы хоочурап, цирроз, рак аарыгларынче шилчий бергенде, чүгле ынчан эмнелгеже кээп турарлар. Ынчангаш бичии-ле шылаачал апарып, баары аарып, чем чиири, удууру баксырап эгелээрге-ле, гепатит бар чогун илередип алыры чугула. Эртежик эмнелгеге чедип келирге, эмнээри-даа дүрген болгаш белен.
Канчап билип алырыл?
Гепатиттиң кайы-даа хевирлери дараазында ылгавыр демдектерлиг: шылаачал, хорадаачал, шаг чокталыр, удууру баксыраар, ишти долар, иштиниң оң талазынга аартаар, куду олуртур, тырыктаар. Чамдык улус шак мындыг демдектер тыптып келирге, холецистит, панкреатит дээн ышкаш диагнозтар-биле эмненип чорааш, сөөлүнде эмнеттинмес апаргаш, халдавырлыг аарыглар эмнелгезинге кээп турар.
Гепатиттиң кайы-даа хевиринден аарывас деп бодаар болза, кижи бүрүзүнүң диш щётказы дээн ышкаш арыгланыр херекселдерни аңгылаар, арыг-силигни сагыыр. Гепатит аарыын эвээжедириниң эң кол аргазы – аңаа удур тарылга. Гепатитке удур кижи бүрүзүн тарыыр болза, 10–15 чыл эрткенде, бо аарыгдан аараан кижилер эвээжей бээринге эмчилер идегеп турар.
Канчаар чыпшынып болурул?
Маникюр, педикюр, татуировка, пирсинг кылдырып, диш эмнедип, өске-даа медицина процедуралары эртип тургаш, арыглаттынмаан херекселдер ажыглаптарга, ниити сал-чүлүүр, диш щётказы ажыглаптар болза, ынчан гепатит аарыы хан дамчыштыр чыпшынар.
Оон аңгыда сааттыг херээжен кижи чиигеп турар үеде авазындан өпеязынче дамчып болур. Ылаңгыя гепатиттиң В хевири камгалал чок эр, кыс харылзаа үезинде база халдай бээр.
Канчаар камгаланып болурул?
Гепатиттиң В хевиринден тарыдып алырга, 98 хуу камгалалдыг болур. Чараштаныр салоннар болгаш медицина клиникалары баарда, хынаттынган бүзүрелдиг черлерже баары чугула. Сал-чүлүүр, дүк чула тыртар херекселдерни, диш щёткаларын өскелерге ажыглатпас, олар чүгле чаңгыс кижиниң болур ужурлуг. Эр, кыс харылзаа кылырда, камгаланыр херекселди ажыглаар херек. Чылда оода чаңгыс катап, чүзү-даа аарывайн турар-даа болза, дараазында анализтерни дужаап алырга эки: гепатит В: HBsAg, anti-Hbcore, гепатит С: anti-HCV.
Гепатиттиң С хевири 100 хуу эмнеттине бээр. Чүгле баштайгы чадазында илередип алыры чугула. Ынчангаш үе-шаанда хынадып ап турарын эмчилер кыйгырып турар.
Чыжыргана СААЯ.
Чурукту интернеттен алган: yandex.ru/images/sea...
“Шын” №29 2025 чылдың июль 31