Бажың тудар кижилерге сүмелер
Бурунгу ус-мерген тудугжулар бажың тудар бетинде чүктерни сайгарып көрүп алыр турган. Соңгу чүк талазынга кудук казар, мурнуу чүкке печка салыр, хүн үнер чүк – үнер-кирер эжиктиң турар чери.
Хүннүң, шактың долгандырыы-биле 5 олут (от, демир, суг, чер, ыяш) 8 чүктерге чардынып, бодунуң көзүлбес күжүн тургузуп турар. Чижээлээрге, чөөн чүк — ыяш чүгү. Аңаа демир гараж салып алыр болзувусса, ыяш чүгүн демир таптааш турар. Оон эки чуртталга унмес.
Бажыңның туружун хүнден дедир кылдыр дериптерге, кижи шактан дедир кылдыр амыдырап-чурттаар. Ажыл-херээ дедир бүдер, бодааны-биле болдунмас, алгыш-кырыш, аарыг-аржык кижини үглей бээр. Бажыңны шын салып, тударындан чуртталгавыс сайзыралы хамааржыр.
Хүн үнер чүк дээрге ыяш чүгү. Ону билбези-биле өг-бүлелер ыяш чүгүнде гараж, баня, туалет тудуп алган болур. Ажыл-херээ бүдер-бүтпес, шаптараазыннарга таваржып, өг-бүлениң кадыкшылы, бизнези орта чогувас ужуру ол.
Хүннүң, шактың аайы-биле от биле сугнуң чаргызын чүгле ыяш чарып турар. Ынчангаш от биле суг кожа туруп болбас. Бөдүүнү-биле чугаалаарга, чуртталганың шимчээшкини хүн үнер чүктен эгелээр. Ынчангаш бажыңның үнер-кирер эжии хүн үнер чүкче турар болза эки. Ону сагыырга, буян-кежии, сайзыралы, кадыкшылы эжиктен кирип кээп турар бир чажыды ол.
Тудуг эгелээр бетинде черни база онзалап көөрү артык эвес. Даг бажыңның артыы талазынга турар болза эки. Ол кижиниң ооргазындан, дежик тейинден кара күштер хадывазын дээш камгалаар, бажыңның чурттакчыларын камгалаар, деткиир. Дагже көрүндүр бажыңдан үнүп кээп турар болза, ажыл-херээ шаптараазыннарга таваржыр.
Бажыңның мурнунга суг агып чыдар болза эки. Бир эвес суг бажың артындан агып чыдар болза, ол кижиниң чедиишкинин кижиже сиңирбес, чуп бадырып турар болур.
Бажыңның чанынга октаттынган тудуглар чаны, азы улуг албан-организациялар, хайымныг черлер база хоралыг.
Бажыңның эжии хат удур турбас болза эки. Хүн ажар чүкче үнер-кирер эжик кылбас болза эки.
Бажың тудуу эгелээр мурнунда черин херимнеп алгаш, чер ээлерин ак аъш-чемниң дээжизин салган саң салып, сүттү шупту чүктерче чажып, чалбарып алыр. Тудугну кылып эгелээр ай, хүннү айтырып, билип алыры албан. Бажыңның таваан салып казар мурнунда саң салып, сүт чажып, копеектерни, алдын-мөңгүн быжындызын 4 талаже киир октап алыр, конфет-чигир, тараа чажып тургаш чалбарыыры артык эвес. Ажыл-херек бүдүнгүр, чогунгур болур.
Черни шилип тургаш, долгандыр чүү турарын эки көөр. Хөй кезии үевисти бис бажыңда эрттирип, оон күш ап, ында дыштанып, бистиң камгалакчы чаглаавыс, чурттаар оран-сававыс бажың болгай. Даг кайда турар, суг кайы талада агып чыдар, орук кайда? Турар чериниң дескизин көөр – дөң чер бе, оргулааш бе дээш, эки шинчилээр.
Бажыңның хевири дөрбелчин, дөрт булуңнуг, шөйбек-даа болза, 4 азыглыг кылдыр тударга, амыдырал шимчээшкиннери дески, шын болур. Амыдырал аскавас, долу четче байдалды бээр. Бир эвес бир азыг чок, чирик азы бир таладан артыкка үндүр туттунган болза, ол тала хоралыг, ол чүкте өг-бүле кежигүнүнге шаптараазынныг болур. Ол ышкаш бажыңның бөргү, серизи үш – булуңчук болурга эки.
Чараш, шын туттунган бажыңның шимчээшкин энергиязы эки болгаш, чурттап турар улуска, оларның салгалдарынга удаа-дараа эки болур.
Интернеттен алган.