Ажы-төл — чурттуң политиказының мурнады көөр сорулгазы

Апрель 21-де Тываның Чазаанга Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның болгаш Дээди Хурал Даргазы Каң-оол Давааның удуртулгазы-биле база чазак кежигүннери, депутаттар, муниципалдыг тургузуглар удуртукчуларының киржилгези-биле Республиканың Күрүне совединиң хуралы болуп эрткен.

Владислав Ховалыг сөс ап чүве чугаалааш, Күрүне совединиң кежигүннерин эң-не кол айтырыгже кичээнгей салырынче углаан – ол дээрге Тываның өг-бүле политиказының байдалы болгаш ону экижидеринче угланыышкын-дыр.

«Бир-ле дугаарында, Россияның Конституциязының нормаларын күүседирин хандырар ужурлуг бис. Ында өг-бүлениң болгаш аныяк салгалдың амыдыралының байдалын үргүлчү экижидеринче, ада-иелер-биле кады ажы-төлдүң келир үезинче, ол ышкаш оларның мөзү-шынарының сайзыралынче кичээнгей салыр күрүне органнарының хүлээлгезин быжыглап каан. Ажы-төл – чурттуң политиказының мурнады көөр кол сорулгазы. Сагыш-сеткил, мөзү-шынар үнезин быжыглаар болгаш кадагалаар талазы-биле күрүне политиказының үндезинин Россияның Президентизи 2022 чылдың ноябрьда доктааткан. Ооң бир кол кезээ өг-бүле болуп турар» – деп, Владислав Ховалыг чугаалаан.

Тываның Баштыңының чугаазы-биле алырга, бо хүнде республикада 128 муң ажы-төлдүг 96 муң өг-бүле чурттап турар. Оларның үштүң бир кезии хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер, 20 хуузу – эвээш хөреңгилиг өг-бүлелер.

Тываның мындыг демографтыг саннары өг-бүле болгаш уруглар деткиир талазы-биле тода сорулгалар салырын регионнуң удуртулгазындан негеп турар. Өг-бүле политиказын кайы хире үре-түңнелдиг тургускан-дыр, чоннуң амыдырал-чуртталгазы, экономиктиг хөгжүлдези, ниитизи-биле Тываның келир үези оон хамааржыр.

Тускай шериг операциязының киржикчилериниң өг-бүлелеринге деткимчелер дугайында күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Эдуард Сандан илеткээн. Долу эвес мөөңнээшкинниң иштинде ТШО-же кыйгырткан Тываның 702 чурттакчызы республиканың бюджединден 100 муң рубль хемчээлдиг төлевир акшаларын алган. Оон аңгыда, 2023 чылдың март айның көргүзүү-биле ТШО-нуң 399 киржикчизинге эмчи дузазын көргүскен, 88 шериг оолдар, оларның 14 өг-бүлезиниң кежигүннери «Серебрянка» санаторийинге кадыкшылын катап эде тургузар эмнээшкинни алган.

ТР-ниң өөредилге сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Елена Хардикова база илеткел кылган. Регионнуң губернатору өөредилге дугайында республика Хоойлузунга өскертиишкиннер киирерин яамыга дааскан турган. Ажы-төлүнүң кижизидилгезинче ада-иениң харыысалгазының дугайында Дүрүмнү быжыглаар, ол ышкаш өөредилге албан черлеринге элээдилерге өг-бүле планнаашкынынга өөредир талазы-биле курстарны ажылдап кылыр, ада-иелерге неделя санында тускай форматка теле-радио лекцияларны организастаар.

«Өөредилге яамызы Владислав Ховалыгның салган сорулгаларын боттандырар ажылдарга киржиринге белен. Чүге дизе өг-бүле дээрге өөредилге чорудуунуң бир кезээ болгай. Бөгүн кижизидилгениң күш-шыдалын улгаттырары чугула дээрзин көрүп тур бис» – деп, Елена Хардикова чугаалаан.

Оон аңгыда, Өөредилге яамызында кижизидилге ажылынче чаа аргалар ажыглаар талазы-биле улуг ажылды чорудуп турарын, ооң боттанылгазы 2024 чылдың эгезинде эгелээр дээрзин Елена Хардикова бадыткап чугаалаан.

Оон туржук, регионнуң Баштыңының даалгаларының талазы-биле Өөредилге яамызы республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнары-биле кады ада-иезиниң ажаалда-тежээлдези чок арткан, төрелдери азы азыракчы дузазы-биле эмнелгелерде чыдар уругларны хайгаараар ажылды кылыр ужурлуг.

Ооң-биле чергелештир Тыва Республиканың Чазааның Даргазының социал политика талазы-биле оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Орлан Сарыгларның саналы-биле, Тывага социал байдалы нарын, берге байдалда өг-бүлелерге деткимче көргүзер талазы-биле штаб тургузар. Ындыг өг-бүлелерге үргүлчү мониторингини чорудар.

Хурал үезинде республиканың Күрүне совединиң чаа кежигүннеринге шынзылгалар тыпсыр езулал база болган. Чазактың кежигүннеринден 5 кижи база кожууннарның төлээлеринден 15 кижи, ниитизи-биле 20 кижи кежигүн болган. Оларның бирээзинге Өвүр кожууннуң чагырга даргазының хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Куулар хамааржыр. Бөгүнгү хуралга хүлээп алган шупту шиитпирлерни боттандырарда, өске ведомстволарның методиказы-биле чепсегленип, муниципалдыг политика талазы-биле коллегаларының дуржулгазын билип алыры чугула болганын ол демдеглээн.

/ Алдынай СОЯН белеткээн.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруктары.

"Шын" №30 2023 чылдың апрель 26