Бо чүүлүмнү албан-биле тыва дылга бижикседим, чүге дээрге колдуунда-ла чүгле тыва чонга хамааржыр боор дээш.
Мен бо чайны чайладыр кандыг-даа байырлалдарга чурук тырттырыкчызы кылдыр ажылдап турдум. Каяа-даа чеде бээрге, ол-ла эпчок байдалдар таваржыр-дыр. Чүге-ле чүве ийик, улуг улус байырлалдарынче ада-иелер чаш ажы-төлүн эдертип алган кээрлер. Ийе, билип тур мен, бичии уруглар байырлалдары болза өске херек, аңаа бичии ажы-төлдү ойнадыр аңгы башкарыкчыларны чалап алган боор болгай. Чамдык таварылгаларда ажы-төлүн арттырып каар улузу чок-даа улус турарын база билип тур мен.
Че, ам канчаар өпеяаны байырлалче ап алыр ужурга таварышкан-дыр силер. Аңаа келгеш, чүге ажы-төлүңерни анаа-ла салыпкаш, боттарыңар таваар шайлап олурар силер, ада-иелер? Ол бичии кижилер боттарының уунда чүү-даа канчап халчып турарлар.
Каш-даа байырлалга эскерген чүвем мындыг: чалаттырган артистер самнап турда, ол бичии кижилер оларның аразында кылаштажып турар болур, оон ол ажы-төл аңдарлы берген таварылгада, артистер көдүрер дээш, самын соксадыр апаар азы чок болза оларны ояр дээш, боттары-даа аңдарлыр чазар.
Ол ышкаш байырлал болуп турар өргээниң чараштап, каастап каан чүүлдерин адыра тыртып, үреп-даа турарлар. Бир эң-не сонуургаар чүүлү — тортту барып долганырлар. Мен кезээде ол тортту аңдарып каарындан дыка коргар мен.
Чаштарның база бир аажок сонуургаар чүүлү — фотоаппарат тургузар штатив. Мээң чанымга кылаштап келгеш, штативтиң буттарын тепкилегилээрлер. Ооң хайындан тырттырган видеоларым дыка хөй үрелиишкиннерлиг (брак) болур. Албан-биле эң-не солун үеде шаптыктаарлар.
Чанып келгеш, бажым ыжып, ол брактыг кезек черни канчаптар чоор дээш, хинчээм көөр мен. Бижиир болза, оон-даа хөй "бичии үүлгедиглер" эңдерик.
Ада-иелер, силер дыштанып келген-дир силер, ийе, ам силерниң ажы-төлүңер дээш чүге өске улус эпчок байдалга таваржыр ужурлуг чүвел? Ажы-төлүңерни көөрү, карактаары, ойнадыры силерниң дорт хүлээлгеңер ышкажыл! Чүве чугаалаарга: "Ол кижини чүге кончуп тур сен, бо дээрге бичии кижи-дир, чүве билбес" дээр ада-иелер база бар.
"Кижи болуру чажындан, аът болуру кулунундан" деп үлегер домакты утпас болзувусса эки. Чаш-даа кижилерни бичиизинден кижизидери чугула херек. Чажындан улус аразынга боттарын чараш кылдыр алдынып билир, улугну улуг деп, бичиини бичии деп билир кылдыр өстүрери – бистиң ада-иелерниң, хүлээлгевис-тир!
/ Хүндүткел-биле, Өлчей ЕНЗАК, фотограф.
Кызыл хоорай.
Чурукту интернеттен хоолгалаан
“Шын” №50 2025 чылдың декабрь 25