Күш-ажылдың кижилери
Тыва парлалганың бедиинден бистиң бөгүнгү чогаадыкчы ажыл-иживисти карак ужу-биле эвес, холу-биле шуут-ла аңдара-дүңдере суйбап, баарынга өйдүктүрүп, чамдыкта сагышты аартып келир чүүлдерни шыны-биле илередип келир кижи Дырбак Халбыңовна-ла болгай. Тыва, орус парлалгада үнүп турар солуннарны хөйү-биле номчуп турар. Кымның кандыг чогаалдары үнүп турарын кезээде сонуургаан, номчаан, дыка-ла сагыш човаачал, эскериичел кижи.
Аныяк чалыы чылдарында улуг-улуг чогаалчылар аразынга ажылдап чорааны, чүгле ажылдап эвес, ол үениң чогаалчылары эптиг, найыралдыг, дузааргак болурундан аңгыда, өг-бүлелери эдержип, үнчүп-киржип, аралажып чорааны-биле ооң дуржулгазы бедик.
Май 1-ниң хүнү – Күнзегештерниң өг-бүлезинге кезээде байырымныг, ийи дакпыр чырыткылыг хүн болуп чораан. Тайбыңның, Күш-ажылдың, Частың онзагай хүнү. Эрткен чүс чылдарда, совет үеде, найысылал Кызыл хоорайның Ленин кудумчузунга хөлбеңнээн кызыл туктарның адаа-биле олар чеже катап кылашташпаан. Тыва чечен чогаалдың, тыва дылдың, төөгүнүң-даа өндүр суртаалчызы болуп, аныяк салгалга үлегерин ол көргүзүп чоруур.
Чиңгис Соржу, «Одучу» бөлүүнүң хөгжүмчүзү, музыка продюсери, композитор.
Студиявысты карантин дээш хаапкан, ынчангаш бажыңда бир ай ажыр олур мен. Хөй улус-биле кады ажылдап, аралажып, чугаалажып чаңчыга берген кижиниң сагыш-сеткилинге нарын-дыр. Ынчалза-даа ооң эки талазы база бар. Гитарага эки ойнап, үн бижидер чаа технологияларны, чаа медээлерни билип, шиңгээдип турар мен. Онлайн таварыштыр үн режиссерунуң болгаш чогаадыкчы төлевилелдер тургузар (Slate Academy) академияның курстарында база өөренип тур мен. Социал четкилер болгаш интернет дамчыштыр идепкейлиг харылзажып турар апардым. Ниитизи-биле кылып олурар ажыл-херээм бар. Чамдык үелерде черле берге апаар-дыр. Бо чоокку чылда бир-ле чүүлдер планнаары утка чок ышкаш, чүгле амгы бо үе-биле чурттаарын бодап тур мен. Хүнү-биле чурттап билири дээрге аас-кежиктиң база бир хевири деп санап болур.
ТР-ниң алдарлыг артизи Сайдаш Монгуш.
Карантинниң та каш дугаар хонуу, шуут билдинмес. «Ам канчаар, чыда өлүр чылан эвес, база чеже телевизорга кинолаар боор, миннип кээримге, гараж иштинде кирип келген, бир-ле чүве тудуп алган кылдынып турар боор кижи болдум» —деп, кижи бүрүзү чугаалап тур боор деп бодаар мен. Мен-даа чүү боор, тыва Национал театрның дорт эфирлеринге киржип, коллегаларны деткип, көрүп база бодумнуң аалымда СТУДИЯ кылып алган, хөгжүм херекселдеринге ойнап, шиилер номчуп, бодумнуң хууда «Тенгэр театры» деп театрымның проектилерин база В. Петровтуң «Пронзающий тучи копьем» деп шиизин тургузарының ажылдарын бодап, ында киржип турар эштерим — чангыскурсчуларым-биле интернет четкизи-биле харылзажып чоруп тур бис.
Светлана Кыргыс МУП «Банно-прачечный комбинатта» 36 чыл ажылдап турар эң улуг стажтыг хоочун.
Төрээн чери — Өвүрнүң Торгалыг. Үш ажы-төлдү өстүрген. Май 1 таварыштыр эш-өөрүнге байыр чедирип, Оюн Күрседи 161-де ажылдап турар прачечнаяже чонну идик-хеп чугдурарын чалап турар. Улуг организациялар 6 тонна чедир чуур хепти чаңгыс хүн дургузунда чуп четтигип турар, химиктиг ашталга база бар, өртектеривис чиик, бисче келиңер, аштанып-арыгланып алыңар деп чалап турар.
Саир Хертек — Кызылда дүрген дуза чедирер станцияның чолаачызы. 10 чыл ажыг стажтыг, хүндүткелдиг. Улуг назылыг, дуржулгалыг чолаачыларның бирээзи. Төрээн чери Бай-Тайганың Кара-Хөл. Байырлал уткуштур шупту чонга экини күзеп, коронавирус үезинде бажыңынга олурарын, аарывазын күзеп турар.
Валентина Сандыковна Кандан – амгы үеде хүндүлүг дыштанылгада-даа болза, ажыл чок олуруп шыдавас. Ол тулган дээн огородчу, садчы, бажыңының девискээринде ногаа аймаан, кат-чимисти, чадаң ыяштарны тарып алган. Херээжен чонга огород ажылының талазы-биле бодунуң арга-дуржулгазын дамчыдып берип чоруур ава.
Кызыл кожууннуң чагыргазынга болгаш күрүне ажылынга бүгү назынында бараан болуп келген. Чылдың-на огородунга ногааны тарып, күзүн эки дүжүттү ап келген. Бодунуң ынак ажылының дугайында: «Бо хамык өзүмнерни бажыңдан теплицаже көжүрүп шаг болдум, чылдың-на мынчаар тарып алыр чаңчылдыг мен, ынчангаш чонумга база сүмелээрим, огородка ногаадан, картофельден тарып ап туруңар, эрес-кежээ чоруңар, бергелер турза-даа, черле сула салдынмаңар, бажыңнарывыска олургаш, хамык ажылды кылып алыылыңар!» — деп чагыын чугаалады. Шынап-ла, огород ажылын сайзырадыр болзувусса эки-дир деп чугаазы кончуг чөптүг. Ынчангаш арга-дуржулгазы байлак огородчу чонунга сүме бээринге база белен.
Валерий Ховалыг — Тыва Республиканың хамааты камгалал болгаш онза байдалдар талазы-биле албан черинде 6 чыл ажылдааш, дилеп тывар отрядтың камгалакчыларының хүндүткелдиг удуртукчуларының бирээзи. Республиканың чонунга изиг байыр чедирбишаан, оваарымчалыг болурун сагындырып турар.
Владимир Дамдын – Эйлиг-Хем суурнуң чурттакчызы, езулуг-ла күш-ажылчы, чонунга үлегерлиг. «Ногаа тарыыр огородту база белеткеп турар бис. Оолдарым-биле теплицаны клеенка-биле шуглап алдывыс база ногаа тарыыр чалдарның хөрзүнүн чаарткан. Огурецтерни тарып алдывыс. Күш-ажылга ынак болурун, бурунгаар көрүштүг чоруурун күзээр-дир мен, чонум» – деп, ол үргүлчү чугаалап чоруур.
Ролан Ооржак – кинорежиссер. «Мен бо үеде бот-аңгыланыышкын үезинде бажыңда олур мен. Шупту ажылдарымны социал четки дамчыштыр кылып турар мен, мээң четкиде өңнүктерим хөй. Ийи улуг кинотөлевилелге белеткенип турар мен. Бо чайын кинону тырттырып эгелээр сорулганы салып алдым… Ынчангаш чонумга чүгле кадыкшылды күзедим!».
Виталий Петров, Ася Түлүш, Саяна Монгуш белеткээн. #Шын