Күс дүжерге, агаар-бойдустуң сооп келгени-биле кады чидиг респираторлуг аарыглар нептереп эгелээр. Даштын агаарның температуразы бадып, аарыг кижилерниң саны көвүдээн тудум, кижиниң мага-бодунуң аарыгларга удур туржур күжү кажангызындан-даа артык чугула апаар. Бүгү сезон дургузунда бодувустуң болгаш чоок кижилеривистиң кадыкшылын канчаар камгалап ап болурул? Мага-боттуң аарыглардан камгалаар күжүн быжыглаарынга дузалаар бөдүүн-даа болза чедимчелиг дүрүмнер-биле ТР-ниң Хөй-ниитиниң кадыкшылга төвүнүң специалистери үлешкен.
Бирээде, шын чемненири дээрге-ле быжыг иммунитеттиң үндезини-дир. Бистиң чүнү чип турарывыстан организимивистиң вирустардан камгаланыр күжү дорт хамааржыр. Белоктар, витаминнер, клетчатка дээрге-ле иммунитет быжыглаарынга ажыктыг “тудуг материалдары-дыр”. Ынчангаш чемненилгеже ногаа, чимис аймаа болгаш белоктардан тургустунган чемнерни көвүдедир киирер болза эки. Кара-кат, цитрус аймаа, тооруктар, балык, дагаа эъди аарыгларга удур туржурунга тергиин дээн чемнер ол.
Ийиде, агаар-бойдустуң аайы-биле кеттинери чугула. Доңуп болбас! Соок хат болгаш агаарның чавыс температуразы организмниң күжүн кошкадып, вирустарга белен алзыычал кылыптар. Бодунга эптиг болгаш чылыг кылдыр кеттинер-даа болза, хөлүн эрттир дериттир каттанмас болза эки.
Үште, арыг-силиг болуру силерниң тергиин өңнүүңер-дир. Чөдүл-какы үезинде арыг-силигниң бөдүүн дүрүмнерин сагыыры кончуг чугула. Даштыгаар үнгеш келгеш база чемненир мурнунда үргүлчү холдарын чуур. Думчукту дустуг суг-биле чугдуруп, доктаамал чунуп турарга, кештен вирустарны болгаш бактерияларны арыглаарынга дузалаар. Бир эвес суг чок болза, антисептик дузалаар.
Дөрте, үргүлчү шимченип чоруурга, кадыкшылга кончуг эки. Доктаамал шимченип чоруурга, хан-дамыр эргилдезин экижидер болганда, иммунитет клеткаларының ажылынга база эки. Арыг агаарга агаарлаашкын, эртенги сула шимчээшкин азы ажы-төл-биле шимченгир оюннар бо бүгү шупту организмниң аарыгларга удур туржур камгалалын күштелдирер. Ынчангаш шимчээшкин амыдыралдың адырылбас кезээ болур ужурлуг.
Беште, витаминнер, минералдыг бүдүмелдер болгаш микроэлементилерже кичээнгейни угландырар. Иммунитет клеткаларының шынарының 70 хуузу олардан хамааржыр. Д болгаш С витаминнер, цинк, селен, омега-3 болгаш пробиотиктер кижиниң иммунитединге вирустар-биле туржурунга кончуг дузалаар. Ол бүгүнү чүгле немелде витаминнерден эвес, а аъш-чемден база алырын оралдажыңар.
Алдыда, грипп болгаш чидиг респираторлуг аарыглар нептереп турар үеде хөй улус аразынче аргалыг болза кирбези күзенчиг. Кадыкшылды камнаары чугула. Бир эвес араңарда бир кижи аарып турар болза, хөй кижи чыылган черлер барбайн, ооң соонда ужуражыр кылдыр дугуржуп алганы дээре. Ынчалза-даа чугаалажыышкыннар болгаш сагыш-сеткилдиң эки хөлзээшкиннери база чугула. Ынчангаш чоок кижилери-биле айыыл чок байдалга чугаалажыр үени тып алыры күзенчиг.
Чедиде, чидиг респираторлуг аарыглардан эң-не чугула камгалал – гриппке удур тарыдып алыры.
Чыжыргана СААЯ белеткээн.
Чурукту интернеттен алган.
“Шын” №35 2005 чылдың сентябрь 11