Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашконуң даалгазы-биле Иркутск облазындан Сибирь федералдыг округтуң штаттан дашкаар инфекционист эмчилери Тывада сибирь язвазының эпидемиологтуг байдалын хайгаарап, республиканың эмчилеринге арга-сүмезин, дузазын кадып чедип келгеннер.
Олар СФО-нуң штаттан дашкаар улуг эмчизи, Иркутск облазының клиниктиг халдавырлыг аарыглар эмелгезиниң улуг эмчизи Владимир Хабудаев база Иркутск областың уругларның халдавырлыг аарыглар эмнелгезиниң штаттан дашкаар улуг эмчизи, Иркутск областың клиниктиг халдавырлыг аарыглар эмнелгезиниң улуг эмчизиниң оралакчызы Инесса Борищук. Июль 12-де олар Тывага келгеш, халдавырлыг аарыглар эмнелгезинде чыдар, сибирь язвазындан аараан кижилерге болгаш аарыгның нептереп үнген чери Барыын-Хемчик кожуунга барып четкен.
Июль 14-түң хүнүнде инфекционист эмчилер делегациязы республиканың журналистеринге ужуражып, ажылының түңнелин дыңнатканнар. Тываның эмчилериниң шалыпкын ажылының болгаш билиг-мергежилиниң бедик деңнелиниң ачызында республикага сибирь язвазын үе-шаанда тодарадып шыдаанын демдеглээннер.
“Сибирь язвазының им-демдектри шоолуг-ла билдинмес. Ындыг байдалда аарыгны илередип алыры амыр эвес. Ынчалза-даа Тываның эмчилери диагносту кончуг шын болгаш тодаргай дүрген илередип шыдапканнар. Келген хүнүвүсте республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгезинде чыдар аарыг кижилерни барып көрдүвүс. 4 эр болгаш 1 херээжен кижи бар болду. Амгы үеде олар экижип турар. 1 кижи берге байдалда” – деп, Владимир Хабудаев чугаалаан.
Ооң демдеглеп турары-биле алырга, Тывага сибирь язвазы черле турган. Ынчангаш чурттакчы чонга болгаш эмнелге ажылдакчыларынга сибирь язвазының айыылының дугайында чырыдыышкын ажылын чорудары кончуг чугула. “Амгы үеде сибирь язвазы илереттинген аарыг кижилерде кешке үнер хевири бар болуп турар. Ынчалза-даа аарыгның мага-боттуң аңгы-аңгы кезектеринге тыптыр хевирлери база бар. Ол дээрге ижин-шөйүндүге болгаш өкпеге тыптып болур. Сөөлгү 2 хевиринден аарый бээр болза, ынчан кым-даа сегип үнүп шыдавас. Ынчангаш санитарлыг чырыдыышкын ажылын чорудары чугула. Баштайгы аарый берген аныяк оол мал соп тургаш, малдың аарып турар демдектерин, аксындан көвүк төктүп, тыртып турарын көрген хирезинде-ле, ооң ханын чиге ижипкен. Ол шуут кылып болбас чүүл-дүр. Аарыг малдың эъдин, сүдүн, ханын чемге ажыглап, аңаа дээр болза-ла, ооң түңнелинде кижи амы-тынындан чарлып болур деп чүүлдү чурттакчы чон сактып алыры чугула” – деп, Владимир Хабудаев чугаалаан.
Иркутск областың уругларның халдавырлыг аарыглар эмнелгезиниң штаттан дашкаар улуг эмчизи Инесса Барищуктуң чугаалап турары-биле алырга, сибирь язвазын болдурбазының эң-не кол хемчеглериниң бирээзи – малды тарыыры.
“Кижи сибирь язвазын чүгле мал-магандан чыпшырып ап болур. Кижиден кижиже ол чыпшынмас. Сибирь язвазы эң-не коргунчуг аарыг-дыр. Ынчангаш мал азырап турар кижилер малының кадыының байдалын үргүлчү кичээнгейлиг хайгаарап турары чугула. Ол ышкаш ук аарыгга удур албан тарыдып алыр. Боду өлген малдың эъдин кандыг-даа таварылгада чип болбас. Эът аймаа садып алырда, мал эмчилериниң аарыг бар-чогун шинчилеп көрген дугайында шынзылгазы бар, эът садарынга тускай организастаттынган черлерден садып алыры бүзүрелдиг” – деп Инесса Борищук чугаалаан.
Эмчилерниң чугаалап турары-биле алырга, республикада сибирь язвазындан аараан чаа таварылгалар илереттинмээн. Ынчалза-даа байдал чүгээртээн деп чугаалаары ам-даа элек.
Чыжыргана СААЯ.
Чингис СААЯНЫҢ тырттырган чуруктары.
"Шын" №52, 2023 чылдың июль 15