Сентябрь 25 – бүгү-делегейниң фармацевтиң хүнү
Тываның бүгү аптекаларын, бүдүрүлге аптекаларын каттыштырар айтырыгны Кадык камгалал яамызы аптека ажылдакчылары-биле кады элээн үр үеде көдүрүп турган. Бо чылын июнь айның төнчүзүнде ук айтырыгны доп-дораан шиитпирлээри негеттинип келген. Түңнелинде, Тыва Республикага 2024 чылдың июль 12-ниң хүнүнде “Фармэвилел” фармацевтер каттыжыышкынын ажыдып, Юстиция яамызынга бүрүткеткенин ооң удуртукчузу Урана Ондар чугаалаан:
“Бөгүн мында фармацевтер, провизорлар, республиканың фармация адырының бүгү-ле ажылдакчылары чыглып келген. Бистиң чаа төрүттүнген организациявыстың бир дугаар байырлыг хуралы эртип турары бо. Шак мындыг хуралдар чаңгыс эвес удаа болуп эртер. Эвээш дизе, чылда 3 катап эрттирерин планнап турар бис. Аңаа ажыл үезинде тургустунуп келген айтырыгларны, чаартылгаларны, хоочуннар-биле ажылды чугаалажып, шылгараңгай ажылдакчыларны демдеглээр бис”.
Амгы үеде чаа тургустунган “Фармэвилелде” 11 хууда ажыл-агый, 58 кижи бүрүткедип алган. Республикада ниитизи-биле барык 400 чыгыы аптека ажылдакчызы барын Урана Ондар демдеглээн:
“Ук сан-түң доктаамал эвес. Аравыста өске угланыышкынче эде өөренип алгаш чоруп, чаа доозуп келгеш, немежип-даа турарлар бар”.
Аптека ажылдакчызының ортумак эртемин чедип алырга – фармацевт, а дээдизин чедип алырга – провизор болур. Фармацевтер-даа, провизорлар-даа доозуп алгаш, регионда хөйү-биле кээп турарлар. Чылдың-на 20–30 хире кижи албан келир. Оларның аразындан аптека адырынга чүгле чамдыызы ажылдап артар. Бистиң республикавыста азыг бүрүзүнде базым санай аптекалар, чаъс соонда мөөгү дег, көвүдеп турар болганда, тускай эртемниг аптека ажылдакчылары ам-даа херек. Аптека ажылдакчызының ажылы эм садып ап келген кижилерге арга-сүмезин кадып, рецепт ёзугаар азы ол чокка садар эмнерни үндүрүп бээрин билир бис.
Фармация адырында хоочуннар база эвээш эвес. Оларның бирээзи Алдын-кыс Сарыглар ТАР-ның ССРЭ-ге каттышканы-биле чажыт болгаш Тывага аптека адырының сайзырап эгелээн төөгүзүн эки билир.
“Ынчан бис аныяк турувуста, 1962–1964 чылдарда, аптека эргелели Тыва АССР-ниң Сайыттар чөвүлелинге турган. 1944 чылда ССРЭ-ниң составынче кирип турувуста, аныяк специалистерни бистиң республикавысче чорудуп турза-даа, тус черден кадрлар эвээш турган. Ынчангаш аптека эргелели керээ ёзугаар бисти, элээн аныяктарны, Томскунуң фармацевт училищезинче ортумак эртем чедип алыры-биле чорудупкан”.
Ынчан республиканың кожууннарынга 15 хире аптека турган. Кажан өөренип чорупкан аныяктар 3–4 чыл болгаш доозуп чедип келирге, аптекалар саны 24 чедир көвүдээн.
Алдын-кыс Сарыглар өөрү-биле кады провизорнуң дузалакчызы деп эртемниг келген. Олар кожууннарже тарап, 6, 7 дугаар категорияның аптекаларынга эргелекчилеп эгелээн. 5–6 чыл эрткенде, Кызыл хоорайның 20 дугаар аптеказынга провизорнуң дузалакчызы кылдыр ажылдап чедип келген. ССРЭ дүшкен соонда, хамык аптекалар дүжерге, хөй-ле специалистер хууда сайгарлыкчылар апарган. Оларның аразында хоочун аптека ажылдакчызы Алдын-кыс Сарыглар база шак ынчаар 2018 чылга чедир ажылдаан. 75 харлыында ол хүндүлүг дыштанылгаже үнгеш, хөй-ниити ажылынче шымнып кирген. “Фармэвилелдиң” тургустунганы-биле республиканың ук адырда ажылдап чоруур кижилеринге байырын чедирип, хоочуннарны утпайн чоруурунга өөрүп, чалааны дээш четтиргенин илереткен.
Барыын-Хемчик кожууннуң кожууннар аразының медицина төвүнүң фармацеви Альбина Ооржак 2016 чылда фармацевт ажылын эгелээн. Ол бичиизинден тура-ла аптекага ажылдаар күзелдиг.
“Меңээ бо ажыл кончуг тааржыр. Кижилерге буян чедирер хүндүткелдиг ажылдыг болганымга чоргаарланыр мен. Колледжке өөрени бээримге, бергедээшкиннер турган. Ынчалза-даа кызып тургаш, ажып эрткен мен. Бо мергежилди көөрге, берге-даа болза, ажылдай бээрге, кончуг солун”.
Альбина Ооржактың ажылында эң-не солун болгаш таарымчалыг чүүл эмнерни бүдүрүп, канчаар кылырын сайгарып, чаа-чаа технологиялар-биле таныжары. “Ылаңгыя эмчи сестраларының негелдези ёзугаар салбырларже эмнер тарадыры кончуг ажыктыг болгаш солун ужуражылга. Янзы-бүрү рецептилер-биле эмнер кылыры кончуг солун ажыл” – деп, ол демдеглээн.
Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының даргазының өөрүп четтириишкин бижии-биле фармацияның хоочуннары Татьяна Дамба-Хоону, Нина Монгушту, Татьяна Таргынны, Мария Ярынаны шаңнаан. Төлээлекчилер хуралының Хүндүлел бижиин ук адырның хоочуннары Наталья Асановичке, Ольга Башкирцевага, Людмила Каң-оолга, Татьяна Мангуловага тывыскан.
Ол ышкаш Нина Богдашкинага, Надежда Кечил-оолга, Тамара Никоновага, Сирики Ноокайга, Лариса Шертыгашевага база өскелерге-даа чаа тургустунган каттыжыышкынның мурнундан аныяк-өскенге үлегер-чижек болуп, арга-дуржулгазы-биле үлежип чорууру дээш четтиргенин илередип, өөрүп четтириишкин бижиктерин берген.
“Чаңгыс демниг Россия” партиязының төлээлери база “Фармэвилел” каттыжыышкынынга байырын чедирип, күзелдии-биле кады ажылдаарын аазаан.
Чыжыргана СААЯ.
Анзат МАНЗАЙНЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №74 2024 чылдың сентябрь 28