Изиг чайның эрткени билдиртпейн, чаа өөредилге чылы чоокшулап, школаже сүрээденчиг белеткел эгелээр. Школачы ажы-төлдүг өг-бүлеге сентябрь 1 — онзагай хүн. А бирги классче кирер уруглуг ада- иеге ол езулуг байырлал, дүвүрел база хөй-ле шүүдээшкиннер. Ол-ла хөй сүрээденчиг белеткел үезинде школа кирер урууңарны утпаңар. Ооң амыдыралынга чаа өскерлиишкиннер эгелээр. Бирги класс баар уругга улуг сонуургалдан аңгыда, мурнунда билдинмес чүүлдер коргуушкунну оттурар. Өг-бүледе школачы акылары, угбалары бар болза, олардан эки үлегер-чижек ап, уруг школаже чиик хөөннүг кирер. А бир эвес, чаңгыс төл болза, ынчан ада-ие уругже улуг кичээнгейни үндүрзе чогуур.
Бо болуушкунга уругнуң болгаш ада-иениң үзел-бодалы көңгүс аңгы болур. Чамдык ада-иелер оларның төлү кымдан-даа дээре болур ужурлуг деп бодал-биле уругга улуг негелде тургузар. Ол клазынга баштыңчы лидер болур туржук, уругга чаа байдалга чаңчыгып алыры безин берге болгай. Ынчангаш школа барып эгелээр уругга чаа, танывазы долгандыр турар чүүлдерге чаңчыгарынга эки хөөннү киирип, психологтуг дузаны көргүзүп, эптиг байдалды тургузары чугула.
Уругга школага өөрениксээр күзелди оттуруп, ол ам школачы, харыысалгалыг, корум-чурумнуг кижи деп чүүлдү билиндирер. Ооң ам сагыш амыр ойнап хүнзээр чайы чок, тускай хүлээлгелиг өөреникчи. Ынчангаш уруун школачы амыдыралче киирер бетинде, чүгле өөренир идик-хеви, өөредилге номнары, херекселдери садарындан аңгыда, ону баш бурунгаар психологтуг белеткээри ада-иениң бир сорулгазы болур ужурлуг.
Школачы амыдырал дугайында уруг чүгле эки бодалдарлыг болурун чедип алза чогуур. Школа дугайында эмин эрттир шыңгыы чугаалавайн, өөредиглиг, сонуурганчыг оюн хевирлиг аян-чорук чораан ышкаш билиндирер.
Удавас өөренип эгелээр уругну чаа хүн чурумунга чаңчыктырары — база бир кол сорулга. Школачы кижиниң амыдыралында чаа солун өскерилгелер болурун далаш чок, оожум, солун кылдыр тайылбырлап бээр.
Психологтуг белеткелден аңгыда, өөредилге херекселдерин, идик-хевин садары ада-иеге база улуг харыысалга.
Бир-ле дугаар садар херексели- ңер — портфель. Билдингир-ле, эң-не чаражын, өртээ чиигин алыксаар болгай силер. Акшаңар харамнанмайн, эки, шынарлыг, эптиг болгаш быжыг портфель садары таарымчалыг. База бир чүүлдү сактып алыңар, уруг бир дугаар танывазы делегейге баар болгай, ооң портфели бажыңын сагындырар эргим, чоок, төрээн өнчүзү болур. Ынчангаш, баштайгы хүннерде уругнуң портфелинче авазының чуруун азы бичии ойнаараагын суп калза эки.
Пенал чокка школачы бергедежир. Садыгларда ооң кандыызын чок дээр. Бирги классчыга карандаштар, ручка, балааш ызыртыр резинниг пенал таарышпас. Ындыг пеналга кичээл соонда херекселдерин дедир чыырынга хөй үе үнер, азы болза портфелиниң иштинге төктүп, сыйлып азы чиде берип болур. Ынчангаш улуг эвес, бөдүүн, ээриптер аастыг азы аксын эки хааптар хааржакчыгаш пенал тааржыр.
Бирги классчыга шарик баштыг, тудар чери бизиргей резинниг ручка бижииринге эптиг боор. Бирги классчылар хөй-ле янзы-бүрү өңнерлиг ручкалар, карандаштар, балааштар күзээр. Оларның ол күзелин күүседирин кызыдыңар.
Өөредилге херекселдери садарда, ада-иелер, чок болза, эң-не чиик өртектиин бодаар, чүге дизе чидирип, сыйып, борап алыр, дөмей-ле катап садар дээш. Бир болза,бирги классчыга эң-не улуг өртектиг, эң-не дээрезин садыксаар. Бо ийиниң ортузун шилизе чогуур. Чиик өртектиг кыдырааштар, шынары багай саазындан кылган болур, а улуг өртектии эмин эрттир ак, кылагар, өрээл чырыынга чылчырыктадыр. Ынчангаш база-ла шала каштагар ак саазынныг кыдырааштар алырын бодаңар.
Чаңгыс аай форма хеп садарда, ооң өртээнче улуг кичээнгей салбайн, бичии кижиге чылыг үеде дериттирбес, кыжын чылыдар, синтетик эвес шынарлыг пөстен даараан хеп садып бээрин кызыдыңар. Уругнуң кадыкшылы кол болгай.
Садыглаар мурнунда уруг-биле сүмележип, садар-сатпас чүүлдерни дугуржуп алыр. Ындыг эвес болза, садыгга могаттынган, кылыктанган урууңарның негелдезин садыгжыдан ыяткаш, күүседир апаар силер.
Бирги классчының байырлалы — эң-не уттундурбас хүн. Ону канчаар эрттирери өг-бүлениң байдалындан хамааржыр. Бо байырлал соонда бирги классчыга ажылчын хүннер эгелээр — кичээлдер, шүгүмчүлелдер, «ийилер», диктантылар. Эң-не кол чүүл — бирги классчы урууңар хөглүг болгаш байырланчыг хөөн-биле школаның эргинин арта бассын. Сентябрь 1-де ажылыңардан база өске чүүлдерден хосталып алгаш, боодал чечек туткаш, бирги классчыңарны чедип алгаш, школаже базыптыңар. Аргалыг-ла болза, бо хүннү өг-бүлеңер-биле эрттирерин кызыңар. Кол-ла чүүл — шупту байырланчыг хөөннүг болуру.