Чаа чылды уткуурунга чедир санныг хонуктар арткан. Декабрь ай үнерге-ле, чамдык улус Чаа чыл байырлалының каастакчызы – чиңгир ногаан шивижигежин каастаптар. Сөөлгү үеде колдуунда кылымал шивилер садып алыр апарган. Ынчалза-даа бажыңынга дириг шиви тургузуп алыксаар улус база хөй.
Дириг шиви садып алгаш, бажыңынга каастап алыксаар улуска ТР-ниң Арга-арыг ажыл-агый яамызыныӊ консультантызы Олег Саяты тайылбырны кылган:
— Чаа чыл уткуштур дириг шивини чөпшээрел езугаар арга-арыгдан кезип ап болур. Хоойлуда ол бар. Чүгле дараазында чүүлдерни сагыыры чугула, бир дугаарында, тус черде арга-арыг ажыл-агыйының албан черинге баргаш, шиви кезип алыр дугайында билдириишкин киирер. Билдириишкинге кандыг хемчээлдиг база каш шиви хереглеп турарын айтып каар. Тус черниң арга-арыг ажыл-агыйынга баргаш, садыглажылга керээзин чарып алыр. Ооң соонда күрүне каайлызын төлээш, документилери болу бээрге, арга-арыг ажылдакчыларының айтып берген черинден шивини кезип алыр. Күрүнениң ачы-дуза порталын таварыштыр база билдириишкинни киирип болур. Керээге ат салырда, арга-арыг ажыл-агый черинче албан боду баар апаар.
Бажыңынга шиви турган үеде керээни чидирбес, шыгжап алыр. Хыналда чедип кээп болур. Керээ чарбайн, шиви кезери хоойлуга дүүшпес чорук болур. РФ-тиӊ административтиг эрге-хоойлу хажыдыышкыннарыныӊ дугайында дүрүмнүӊ 8.2-ги чүүлүнүӊ 1-ги кезээ-биле харыысалгага онаажыр. Бир эвес бойдуска чедирген хоразыныӊ хемчээли 5 муӊ рубль четпээн болза, торгаалдыӊ хемчээли хамаатыларга 3-5 муӊ рубль болур. Когарал 5 муң рубльден көвүдээр болза, РФ-тиӊ Кеземче дүрүмүнүң 260-гы чүүлүнге онааштыр херек оттурар апаар. Бир эвес 5 муң рубль четпес болза, административтиг херекке онаажыр.
Чылдың-на Чаа чыл байырлалы чоокшулап турда, ногаан чараш шививисти улус чөпшээрел чокка оорлап кеспезин дээш, чон аразынга суртаал ажылын чорудуп турар бис. Ноябрь ай үнерге-ле, шивилерни камгалаар дугайында дужаал үнүп кээр. Ол дужаал езугаар тус черлерниң полиция ажылдакчылары-биле кады шиви оорлап кескен хамаатылар тудар ажылдарны, арга-арыгже үнүүшкүннерни, рейдилерни чорудуп турар. Чөпшээрел чокка шиви кеспеңер деп чонувусту кыйгырып турар бис.
Ол ышкаш шивилерни тускай чөпшээрелдиг улустан садып ап болур. Шиви садып турар сайгарлыкчылар чөпшээредип алган шивилерин кезип алгаш келгеш, хоорайның девискээринге күзээн-не черинге турупкаш, садып болбас. Хоорай чагыргазынга баргаш, шиви садар чер бээр дугайында дилегни киирер. Хоорай чагыргазының айтып берген черинге шивилерин садып-саарып болур. Садыг-саарылга үезинде чөпшээрел бижии дээш бар-ла документилерин ап алган турар.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруу.
“Шын” №98 2024 чылдың декабрь 21