Чаа-Хөлдүң чалгыглары

Үениң агымы чеже-даа бурунгаар сайзырап бар чыдар болза, өгбелеривистиң чагыг-сөзү, ёзу-чаңчылдары канчаарга-даа херек апаар. Чаа-Хөл кожууннуң хоочуннарының аныяк- өскенге боттарының амыдыралчы арга-дуржулгазын дамчыдып, эрес-кежээ, кашпагай, мөзү-бүдүштүг соруун үлегер-чижек кылдыр көргүзүп чорууру кончуг өөрүнчүг.

2010 чылда Чаа-Хөл суурнуң идепкейжи улуг назылыглары чыглып алгаш, “Чаа-Хөлдүң чалгыглары” деп ат-биле хоочуннар клувун ажыдып алган. Чаа ажыттынган клубту Лидия Сундуй удуртуп эгелээн. Ынчан ниитизи-биле 20 ажыг хоочун хаара туттунган турган. Чаа төрүттүнген клуб эгезинден тура-ла амдыгаа чедир кожуун иштинге диңмиреп, республика чергелиг мөөрейлерге Чаа-Хөлдүң адын камгалап, идепкейин көргүзүп келген.

Амгы үеде 19 кежигүнден тургустунган клубту Мария Хомушку удуртуп-баштап турар. Хоочуннар бөлүү доктаамал чыглып, кандыг ажылдар чорударын сүмележип, айның, чылдың планын тургузуп алган идепкейлиг ажылдап турарлар. Кожууннуң онзагай кижилери база аныяктар-биле ужуражып, төөгүлүг черлер кезип, аян-чорук кылып, аңгы-аңгы кожууннарже үнүүшкүннерни, ында ажылдап турар хоочуннар-биле арга-дуржулгазын солчур дээш черле чүнү кылбас дээр. Оон аңгыда, Чаа-Хөл кожуунда болгаш ооң төвүнде болуп эртип турар бүгү-ле хемчеглерге, акцияларга, байырлалдарга база доктаамал киржип турарлар. Кандыг-даа хемчег эрттирерге, хоочуннарның деткимчези аажок улуг дээрзин Чаа-Хөл кожууннуң төп ном саңының ажылдакчылары демдеглээн.

2023 чылды Башкының болгаш дагдыныкчының чылы кылдыр чарлаптарга, клубтуң удуртукчузу Мария Хомушку анаа олурбаан. Ол чеже-даа хүндүлүг дыштанылгада болза, Чаа-Хөл ортумак школазынга барып, ында ажылдап турар башкылар-биле харылзааны тудуп, арга-сүмезин кадып, кижизидилге ажылдарын удаа-дараа чорударынга дузалажып, 9–11 класстарның өөреникчилеринге консультацияны-даа эрттирип берип турар. Ол боду өөредилге адырынга хөй чыл ажылдаан болгаш, бодунуң ажылынга мергежээн хоочун орус дыл болгаш чогаал башкызы.

Чаа-Хөлдүң хоочуннары чаңгыс чер чурттугларынга дузалажырындан аңгыда, боттарының кадыкшылын быжыглап, спорт-биле база өңнүктежип чоруурлар. Скандинав даянгыыштар дузазы-биле аай-дедир кылаштажып турарындан бээр 6 чыл чеде берген. Кожуунга спортчу хемчеглер, маргылдаалар болурга, суурнуң хоочун чурттакчы чону база чыда калбас.

2023 чылдың эгезинден тура оларның кылган ажыл-ижин санап четпес. Оларның иштинде Бай-Тайга кожууннуң “Мөңге сайзанак” деп хоочуннар клуву-биле ужуражылганы, арга-дуржулга солчулгазын база кылганнар. Чогаалчылар эвилелиниң ужуражылгаларынга база доктаамал киржип, чаа өзүп олурар чогаалга сонуургалдыгларны база деткип чоруурлар.

Чаа чыл бүдүүзүнде Шаңчы сумузунуң Суглуг-Ой, Ак-Туругнуң Кара-Дагда чурттап чоруур малчыннарга белек-сөңнүг чедип, кадыкшылга болгаш амыдыралга ажыктыг арга-сүмезин кадып, ажык чугааны кылганнар. Шагаа байырлалынга тураскааткан “Шагаа манчызы” деп акцияга киржип, эвээш орулгалыг өг-бүлелерге ачы-буянын база чедиргеннер. Тускай шериг операциязында киржип турар шериглерге дузалажып, боттарының аргаан-даараан бөрттерин, чеңи-чоктарын, чүктешкилерин, эм-таңны кожуун чагыргазынга дамчыдып бергеннер.

Ол ышкаш чылдың-на библиотеканың эрттирип турары “Номдан сөңне, өңнүк” деп акциязынга база доктаамал киржип турарлар. Оон аңгыда, социал төпте турар уругларны база олар утпааннар. Чигирзиг белектерни, чылыг идик-хепти, чуруктарлыг номнарны сөңнээннер.
Олар чүгле эрткен үеден боттарының арга-дуржулгазы-биле үлежиринден аңгыда, үениң агымындан чыда калбайн, чаа-чаа чүүлдерге өөренип чоруурлар.

Удавас, июнь айда, кожуунга болуп эртер республика чергелиг “Хаяда бижиктер” деп фестивальга, чай санында болуп эртип турар хоочуннар спартакиадазынга киржиринге белеткенип турарлар.

/ Чыжыргана СААЯ.
Начын АҢГЫР-ООЛДУҢ тырттырган чуруу.

"Шын" №30 2023 чылдың апрель 26