Чаашпай

Тос-Булакка Наадым байырлалы көрүп келген хөй чон аразында ээзинде четтирген чоруп турар тевени улус дыка чаптаан. Эрзин кожуундан келген Чаашпай деп шолалыг тевени сонуургаан улуг-бичии чон ону долганган, чанында тырттырышкан, туткан-суйбаан-на турар. Шола адынга ооң аажы-чаңы дыка дүгжүр, тоор-даа чүве чок, кегженип каап чыдар чааш мал болду. Чаашпай 13 харлыг адан (чазап каан эр теве), кижи назыны-биле алыр болза элээди оолчук.

Чаашпай 5–6 чыл улай байырлалдарны, ылаңгыя Наадымны үспейн киржип кээп турар деп тевениң ээзи Марита Назым чугаалады: «Теве малды азыраары дыка нарын, ылаңгыя төрүлге үезинде. Чаа төрүттүнген чаш бодаганнарны 2–3 хонук тургуза ажаап-карактаар, 3 шак болгаш-ла, чаш уруг-биле дөмей, авазынга үндүрүп эмзирер. Тевелер февраль айда төрүп эгелээр болза, бодаганнар өгге турар, апрельде үндүрүп эгелээр. Оон май айда иелери-биле кады одарже салыптар. А кыргылда үезинде чогум ажырбас бис, шефчилер келгеш, кыргыжып берип турар».

Марита Шактаровна, Буянды Николаевич Назымнар «Бай-Хөл» көдээ ажыл-агый кооперативиниң малчыннары. Олар 10 чыл дургузунда теве кадарып турар. Тевежилерниң одар-белчиири Тарлашкынның Кара-Дашта.

«Чылдың-на 8 бодаган немежип турар. Эки шынарлыг бодаган алыр дээр болза, буураларны солуп, хан солчулгазы кылыр болза эки. Буураларывыс чаңгыс кодандан болгаш, хан солчулгазы арай баксырап турар. Малдың ниити түңүн адавас дээр болгай, тевелеривис саны 60–70 аразында» — деп, Марита Шактаровна чугаалады.

Чаашпайның эр ээзи Буянды Николаевич — ызыгуурлуг тевежи. Ачазы Николай Наксылович Назым хоочун тевежи. Ол бүгү назынында теве малдап чораан. «Кырган-ачавыстан 35 тевени хүлээп алгаш, бо хүнге чедир, мал бажын өстүрер дээш, кызып чор бис» — деп, Марита Шактаровна байырлажып тура, өөнүң ээзи дуржулгалыг тевежи-даа болза, чазак-чагыргадан чаңгыс-даа шаңнал ап көрбээнин хомудаксап чугаалады.

Алдынай СОЯН.
Авторнуң тырттырган чуруу.

"Шын" №61, 2023 чылдың август 19