Шыяан ам, бир бай чурттап чораан чүвең иргин. Хаанның кадайлары божувас, ажы-төл чок болганнар. Ынчаарга хаан чарлык үндүрген: «Мээң изим изээр төлүм чок болганымдан карачал улустуң аразындан кадайдан тывыңар!».
Хаанның хөй албатылары кадарчы биле саанчының уруун күш-биле хаанга кадай кылдыр эккеп бергеннер. Элээн болгаш хаанның аныяк кадайы оол уруг божупкан. Хаанга хөңнү чок, ынак эвес болганындан аныяк ава чаш оолду эмзиреринден ойталаан. Ынчаарга Хаан чоок кижилери-биле сүмелешкеш, Ачылыг лама-башкыны чалап эккелген. Башкы ыдыктыг судур-номун номчааш, бадыткап-тыр: «Ындыг болза бо байдалда чүгле тоолчу, ыраажы-хөгжүмчү дузалап болур». Хаан улуг-биче чонун чыып, кыйгырыг чарлык үндүрүп, кайыын-даа болза тоолчу-хөгжүмчү тывыңар дээн.
Бөдүүн арат-чон дораан-на кырган ирей ашакче айтып, хаанга эккелгеннер. Ашак тургаш: «Ынчаарга меңээ 9 харлыг өшкүнүң кадырган шөйүндүзүн база 9 чылда кургаткан дыт ыяшты доп-дораан эккели- ңер» – деп-тир. Хаан ол бүгүнү дораан четчелээш, ашакка эккеп берген.
Ашак 9 чылда кургаткан дыт ыяштан хааржак чазааш, 9 харлыг өшкүнүң шөйүндүзүн хылдап шөйгеш, аян киириптерге, кончуг чараш ырлаар хөгжүм чадаган апарган. Кылып алган чадаганынга ашак ойнавышаан ырлап, бойдустуң чараш-каазын, карачал чоннуң аар-берге чуртталгазын, мерген угаанныг чагырыкчының төрүттүнүп келирин манап чоруурунуң дугайында ыры сөзүнге тайылбырлаан. Ону дыңнааш, аныяк иениң сагыш-сеткили дойлуп, ыглапкаш, бичии оглун таалап эмзирип эгелээн.
Хоолгалаан.
Сарыг-оол Сааяның "Моол ие" деп чуруу. 1974 чыл. Чурукту Алдан-Маадыр аттыг национал музейде делгээн.
"Шын" №49 2025 чылдың декабрь 18