Одалга сезону доозулгалак турда-ла, дараазында келир кышка белеткел ажылдары дарый эгелей бээри бистиң дошкун соок кыштыг республикавыска чугула айтырыг болур. Ынчангаш республикада келир одалга сезонунга белеткел ажылдарының чоруттунуп турарынче онза кичээнгейни Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг угландырып турар.
Хову-Аксы
Эрткен чылдарда одалга чериниң элеп-эргижирээнинден Хову-Аксы суурга айыыл-халап үнгеш, чурттакчы чон төпчүткен одалга чок артып турганын номчукчулар сактыры чугаажок. Ук суурнуң чурттакчылары кышкы одалга сезонун улуг сезик-биле чылдың уткуур турган. Ынчангаш Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Хову-Аксы суурнуң одалга айтырыынче улуг кичээнгейни салып турар. Ол Чеди-Хөл кожуунче ажылчы сургакчылаашкынының үезинде Хову-Аксы суурнуң котельнаязынче албан-биле барып четкен.
“Эрткен кыжын Хову-Аксының одалга чери курлавыр күштерин ажыглап тургаш, кыштаан. Ынчангаш 2 одалга котелдарының күчү-күжү 6.5 Гкал чеде бээр кылдыр реконструкциялаарын шиитпирлээн турган бис. Ынчалдыр келир одалга сезонунда бүгү суурну одаарынга 2 котел четчи бээр ужурлуг, а 3 дугаарын курлавыр кылдыр арттырып алыр. Ук ажыл суурнуң улаштыр хөгжүлдезинге чугула херек” – деп, Владислав Ховалыг чугаалаан.
Одалга черинден аңгыда, инженер чылыг четкилеринде четпес-дудуу чүүлдерни чаартып, оон эки шынарлыг болгаш быжыг кезектер-биле солуур дээнин, котельнаяның бодунга ханы кудуктар база казар планны Чазак Даргазы дыңнаткан. Хову-Аксы суурда чүгле 2 кудумчу ниити одалга системазынга коштунмаан болуп турар, одалганы төпчүдери чедимчелиг болгаш камналгалыг чүүл болур, ооң кадында ыш-хөөнү эвээжедип, чоннуң кадыын камгалаар дээрзин Тываның Баштыңы демдеглээн.
“Ажылдарны суурнуң келир үедеги хөгжүлдезин бодап, боттандырары чугула. Ынчангаш оралакчым, Тываның одалга болгаш энергетика сайыды Мерген Балыкаевичиге Хову-Аксы суурга чаа котельная тударын республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң стратегиязынче киирип алырын, ооң бетинде суурнуң улаштыр өзүп-сайзыраарынга хереглеттине бээр хире күчү-күштү санап үндүргеш, курлавырлай төлевилелдээрин даастым” – деп, Тываның Баштыңы медеглээн.
Хову-Аксының ЧЭТ-тиң бир улуг котёлун бо хүннерде “Энергоремонт” КХН-ниң специалистери септеп кирипкен. Ону чылыдылга сезону четпээнде, дарый доозар дээнин Чеди-Хөл кожууннуң чуртталга-хандырылга талазы-биле айтырыгны харыылап турар даргазы Сайдаш Найдан-оол дыңнаткан:
“Кожуунувуста кышка белеткел ажылдары кидин түлүк чоруп турар. Ылаңгыя улуг кичээнгей чылыдылга-энергетика төвүнүң харыылап турар объектилеринче угланган. Хову-Аксында Тайбың кудумчузунда эге школаже чылыдылга системазын киирип, изиг суг дамчыдар хоорзаларны дарый кылыры планнаттынган.Оон аңгыда, Хову-Аксының чурттакчыларының эң-не чидиг ижер арыг суг дугайында айтырыы чоорту шиитпирлеттинип эгелээн. “Бастион” КХН-ниң каскан кудуунуң бирээзинден үнген сугнуң лабораторлуг хыналдазының соонда, ижип болур деп түңнелди кылган. Ам база шак ындыг кудукту Таёжный кудумчузунда ол-ла албан чери казар болган. Ол кудумчуда өскүстерге бажыңнар база туттунган болгаш, арыг суглуг кудук чугула херек”– деп, Сайдаш Робертович дыңнаткан.
Кызыл
Найысылал хоорайывыстың кышка белеткели дээш харыысалганы чүктеп турар албан-организация черлери-ле хөй – эрге-чагырга черлеринден аңгыда, Кызылдың чылыдылга-энергетика төвү, хөй аал чурттаар бажыңнар харыылап турар Башкарыкчы компаниялар. Оларның дем-билелиг, харыысалгалыг ажылындан кышты хүр-менди ажып эртеривис хамааржыр.
Кызылдың база Каа-Хем суурнуң чылыг хандырылгазын боттандырып турар Кызылдың чылыдылга-энергетика төвү апрель айның ортан үезинден эгелеп кышка белеткел ажылдарын чорудуп эгелээн. Ук ажылдарда чугула черни изиг суг дамчыдар хоорзаларны селип-септээр, чаартыры ээлеп турар. Бо хүнге чедир хоорайның Гагарин кудумчузунда 7 дугаар, Кочетов кудумчузунда 60 дугаар бажыңнарже изиг суг дамчыдар хоорзаларны бүрүнү-биле чаарткан. Оон аңгыда, Чүлдүм кудумчузунда 44 дугаар, Бай-Хаакская кудумчузунда 8 дугаар бажыңнарже чылыдылга четкизинге чогуур септелгелер болгаш Абаканская кудумчузунда бажыңнарже кирген чылыдылга четкизинде изиг суг дамчыдар хоорзаларны чаа үениң шынарлыг хоорзалары-биле солуур ажылдарны график ёзугаар уламчылап турар.
Изиг суг дамчыдар четкилерниң кайы хире быжыг болуп турарын хынаары-биле, тускай гидравликтиг шенелде ажылдарын эрткен неделяда чоруткан турган. Ол хыналдалар үезинде кышка беленин дыңнадып турган чамдык организациялар болгаш чуртталга бажыңнарынче изиг суг дамчыдар 34 чылыдылга четкизинде үрелиишкиннерни илереткен. Оларның 20-зи ЧЭТ-тиң харыылаар девискээринге, артканнары башкарыкчы компанияларга хамааржыр. Чамдык үрелиишкинниг хоорзаларны дүргени-биле солуп, септээн соонда, Найысылал болгаш Каа-Хем суурга изиг сугну июнь 8-те 21.00 шакта берипкен-даа болза, июнь 10-га чедир Убсу-Нурская, Колхозная кудумчуларында чамдык бажыңнарда изиг суг четпээн. Июнь 14-түң байдалы-биле алырга, “Столица” башкарыкчы компанияның харыылап турары 84 бажыңда изиг сугну берипкен, оларның аразында Убсу-Нурская болгаш Колхозная кудумчуларында бажыңнарда база. Үстүнде адаанывыс башкарыкчы компанияның специализи Саян Биче-оолдуң дыңнатканы-биле, бо хүннерде график ёзугаар ажылдар чоруттунуп турар, изиг суг-биле шупту бажыңнар хандыртынган. Чүгле Лопсанчап кудумчузунда 2/2 дугаар бажыңда капиталдыг септелге чоруттунуп турары-биле бо чоокку хүннерде ол бажыңның изиг суун өжүрери көрдүнүп турар. Септелге чорудуп турар хүлээникчи организация ажылын доозуптарга, ынчан катап изиг сугну ол бажыңче берип эгелээр. Ниитизи-биле “Столица” БК-ның харыылап турары бажыңнарынга кышка белеткел ажылдарын шуптузун чылыдылга сезонунуң эгезинге чедир доозар дээнин Саян Шулун-оолович телефон дамчыштыр дыңнаткан.
Ак-Довурак
Ак-Довурак хоорайның девискээринде 46 хөй аал чурттаар бажыңнарның база социал объектилерниң одалгазын харыылаар 1 котельная ажылдап турар.
Келир одалга сезонунга ниитизи-биле 1711,5 муң рубльге белеткел ажылдарының планы тургустунган. Бо хүннерге чедир 598,1 муң рубльге ажылдар 41 хуу күүсеттинген. Ук ажылдарже хөй аал чурттаар бажыңнар иштинде подъезд септелгези, даштыкы чырыдылга, арыг болгаш хирлиг суг дамчыыр хоорзалар солуур ажылдар кирип турар. Бо ажылдарны ук бажыңнарның башкарылгазын чорудуп турар эштежилгелер (ТСЖ) боттандырган.
/ Бистиң корр.