📌 Опека органнары чүнү кылыр эргелигил?
Харагалзал (опека) болгаш ажаал-тежээл (попечительство) органнарының кол сорулгазы – уругларның болгаш улуг улустуң эрге-ажыын камгалаары. Харагалзал чери уругларның амыдыралының байдалын, айыыл чогунуң деңнелин, чуртталгазынга болгаш кадыкшылынга хамаарыштыр тургустунуп турар айыыл бар бе дээрзин тодарадыр эргелиг. Харагалзал органнарының ажылдакчылары өг-бүлелерже анаа-ла боттарының күзели-биле барбас. Ында тускай барымдаалар бар.
📌 Харагалзал органнары кажан чедип кээп болурул?
Назы четпээн бичии кижи орай кежээ улуг улустуң үделгези чокка даштыгаа кылаштап чораан таварылгада, өөреникчи кижи кичээлдер үзерге, ооң ада-иези башкылар-биле харылзааже үнмес болза, ада-ие төлүн эттеп, куду көрүп, чиир аъш-чем чок арттырып турар таварылгада харагалзал органнары өг-бүлени барып хынаар эргелиг. Ада-ие уругнуң каяа, канчаар чурттаарының дугайында суд таварыштыр шиитпирлеп турар үеде база оларның дузазы херек.
📌 Олар кандыг дузаны чедирип болурул?
Юристер азы психологтар-биле ужурашкаш, арга-сүме алырынга дузалажыр. Аъш-чем, идик-хеп, ойнаарактар берип болур. Арага, наркотик дээн ышкаш багай чаңчылдарга алзыпкан ада-иелерни эмнедиринге база дузалажыр. Эмчи дузазы чедиреринге, уруглар лагерьлеринче путёвка-биле, өөрениринге, ажыл дилээринге, социал керээ чарарынга база дузазын кадып болур.
📌 Харагалзал органнары чүнү хынап болурул?
Мага-бодунуң деңзизи назы-харынга дүгжүр бе, кемдээшкиннер азы күчүлээшкин демдектери бар бе дээрзин тодарадып, уругнуң кадыкшылының байдалын тодарадыр. Даштыкы байдалын – идик-хевин, ниитизи-биле канчаар ажаап-карактап турарын хынаар, өг-бүлениң уругга хамаарылгазын эскерип көөр. Удуурунга, ойнаарынга, өөрениринге эптиг байдал тургустунганын, аъш-чеминиң барын база хынаар. Өг-бүле кежигүннериниң орулгазын база хынаар.
Ол дээрге-ле бажың иштинге дыргак каразы дег хир арттырбайн, аштап-чууру, уругга үргүлчү чаа идик-хеп кедирери, соодукчуга аажок нарын аъш-чем турары, уруг бүрүзүнге аңгы өрээл турары албан эвес. Элезинге ойнап тургаш, хирлени берген уруг биле неделя дургузунда кеткен хирлиг хевин солуваан уругну специалистер ылгап билирлер. Соодукчуга мүн, гарнир, сүт, ногаа аймаа-даа тургай-ла. Янзы-бүрү хөй нарын аъш-чем аймаа турары албан эвес.
Уругнуң канчаар чемненип турарын база олар дораан эскерип каар. Уругнуң дискээнде балыг дээрге-ле эттеп турар болуру албан эвес. Кожа квартирада үргүлчү ыглаар бичии оол сайзыралының аайы-биле бир-ле чүүлү анаа эвес азы могаттынып-даа туруп болур.
📌 Харагалзал органнарындан корткан ажыы бар бе?
Харагалзал органының кээп турары дээрге-ле, ада-ие эргезин казыыры, уругну хавырып алгаш баары эвес. Чамдыкта олар ёзу барымдаалап азы берге байдалда дузалажыр дээш, кээп болур. Кажан өг-бүлеңерге дуза херек чок таварылгада харагалзал органының специалистери кээр апарганда, девидевеңер. Бир эвес дуза херек болза, берге айтырыгларыңар дугайында чугаалап бериңер, олар байдалды сайгарып көргеш, дузалажырын оралдажыр.
📌 Харагалзал органнарынче дуза дилеп барып болур бе?
Бир эвес кандыг-бир уругга дуза херек азы кандыг-бир айыыл тургустунуп турар болза, полицияже болгаш тус черниң харагалзал органнарынче дыңнадыңар. Бир эвес кандыг-даа барымдаа чок дүвүрээшкин болур болза, өг-бүлеге кандыг-даа багай салдар чедирбес. Чамдык таварылгаларда сагыш-човангыр кижилерниң киржилгези уругларны чогумчалыг амыдыралга эккептер аргалыг.
Чыжыргана СААЯ.
“Шын” №91 2024 чылдың ноябрь 27