Май 29-та Тываның найысылалынга беш чыл дургузунда боттанып келген национал төлевилелдер продукциязының делгелгези болган. Аңаа регионнуң шупту яамылары болгаш албан черлери национал төлевилелдер ачызында саттынган азы чогаадып кылган дериг-херекселдерин болгаш техниказын бараалгаткан.
Ук төлевилелдерни Россияның Президентизи Владимир Путинниң эгелээшкини-биле боттандырган. Ол төлевилелдер аңгы-аңгы-даа болза, эчис сорулгазы дөмей — буянныг: хамаатыларның амыдырал-чуртталгазының деңнелин экижидеринче, өөредилге болгаш кадык камгалал адырының шынарын бедидеринче, өг-бүлелерни деткииринче, ядыы-түреңги чорукту болгаш өлүм-чидимни эвээжедиринче угланган.
Агаар-бойдус ол хүн бүргег-даа болза кижи бажы кизирт. Аалчылар маммограф, флюорограф дээн ышкаш кадык камгалал адырының чаа технологиялары-биле таныжып, тускай идик-хепти сонуургап, кедип турганнар. Ол ышкаш Тываның арга-арыг камгалалының күчү-күштүг дериг-херекселдерин көрүп, социал керээниң дугайында чаартылгаларны билип, аңгы-аңгы албан черлеринден консультацияларны алган.
“Мен кыдыындан эртип чыткаш, улуг техника көргеш, сонуургап чедип келдим. Барык шупту яамыларның төлээлери бо делгелгеде бар чүве-дир, сонуургап турган айтырыгларымга тода болгаш билдингир харыыларны берди. Оон аңгыда, чиигелделиг ипотекага хамаарыштыр база айтырыгларлыг кижи мен. Мында Тывада ажылдап турар шупту хуу тудуг компаниялары база бар болду. Чаңгыс удаа шупту ажыл-херээм бүдүрүп алдым. Онза делгелгени база сонуургап көрдүм”– деп, “Дар” садчылар ниитилелиниң чурттакчызы Чечена Шымбай-оол чугаалаан.
Школачыларның чогааткан роботтарын база делгелгеге көргүскен. Ол дээрге “Өөредилге” төлевилелиниң чедиишкинниг боттанылгазының түңнели-дир. Ниитизи-биле 2019 чылдан 2024 чылга чедир Тываның девискээринге 14 кол национал төлевилелдер боттанган. Хөй кезии демография, кадык камгалалы, туризм болгаш өөредилге адырларынга хамаарышкан. 2025 чылдан тура чаа угланыышкыннарга төлевилелдер ажылдап эгелээн. Оларның бирээзи – “Амыдыраарынга инфраструктура” деп чугула төлевилел.
“Ук программаның ачызында бис чуртталга-коммунал ажыл-агыйының инфраструктуразын чаагайжыдып эгелээн бис. Бир дугаар ээлчегде чылыдылга организацияларынче кичээнгей салдынган. Ылаңгыя Ак-Довуракта болгаш Шагаан-Арыгда. Улуг-Хем кожууннуң административтиг төвүнге чаа котельнаяны тудар. Ооң-биле чергелештир суг дамчыдылгазы, канализация системаларын чаартыр. Кызылга хамаарыштыр инфраструктураны чаартыры-биле, федералдыг бюджеттен акша-хөреңги үндүрүп бээр кылдыр чагыгларны киирер бис. Ооң мурнунда чылдарда коммунал ажыл-агыйынга хамаарыштыр программалар барык чок турган” —деп, Тываның чылыдылга болгаш энергетика сайыды Эдуард Куулар чугаалаан.
Олча ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
«Шын» №21 2025 чылдың июнь 5