Эрткен неделяда Тыва Республикада Росреестр эргелелиниң эрттиргени брифинг үезинде эргелелдиӊ удуртукчузу Светлана Тулуш чер участогун хуужудар талазы-биле 2022 чылдыӊ июль 1-де күш кирген дүрүмнерни тайылбырлаан.
Чер участогун 2001 чылдыӊ октябрь 30-ге чедир доктаамал (хуусаа чок) ажыглаар азы бүгү назынында салгал дамчып эдилээр эргелиг кылдыр берип каан турган болза, ону хуу өнчүзү кылдыр кылдырып ап болур арга тургустунган. Бо чаа дүрүм 2022 чылдыӊ июль 1-ден тура күштүг апарган.
Чижээ, чер участогун 2001 чылдыӊ октябрь 30-ге чедир эдилээр эргелиг деп документизи бар болза, ол чер участогун бодунуң өнчүзү кылдыр шуут хуужудуп ап болур.
Хуу чер өнчүзүн күрүнеге бүрүткедирде, үндезин барымдаа болур дараазында документилерниӊ кайы-бирээзин көргүзери негеттинер:
Хамаатыга чер участогун бергениниӊ дугайында акт. Күрүнениӊ эрге-чагырга органы, кожуун азы суму чагыргазыныӊ хоойлужудулгада көрдүнген дүрүм ёзугаар үндүрген актызы;
Чер участогун эдилээр эргезиниӊ дугайында акт (херечилел);
Ылап ол хамаатыга чер участогун бергениниӊ дугайында үлегер-майык ёзугаар тургускан бижии. Бир эвес чер участогун дузалал ажыл-агый чорудар кылдыр берген болза, тус чер бот-башкарылга органыныӊ ажыл-херээн бижээн ном-дептеринден ушта бижилгези (выписка) турар;
Чер участогунуӊ эргелиг ээзи деп чүүлдү бадыткап көргүзер кандыг-бир өске документизи.
Ада-иезинден салгал дамчып келген оран-саваныӊ турар черин чогуур документилерин көргүзүп тургаш, хуужудуп ап болур.
Федералдыг хоойлу ёзугаар кижилерге хуу өнчү кылдыр дамчыдып болбас чер участоктары турар. Чижээ, күрүнениӊ азы муниципалитеттиӊ хуу өнчүзү, арга-арыг фондузунга хамааржыр черлер.
Салгакчызынга - чер өнчү
Чер участогун доктаамал (хуусаа чок) ажыглаар эргезин ооӊ мурнунда салгакчыларынга дамчыдып болбас турган.
Өнчүнүӊ ээзи «эрги» документилери-биле черин хуужудуп четтикпээн, а салгакчыныӊ холунда херек документилери чок болза, ол чер участогунуӊ салгакчызы деп санаары шуут болдунмас турган.
Хоойлунуӊ бо чаа нормазы-биле салгакчылар ада-иезиниӊ доктаамал (хуусаа чок) ажыглаар чериниӊ участогун салгал кылдыр алыр эргелиг апарган.
Бир эвес «чер участогунуӊ херечилели» азы черни доктаамал (хуусаа чок) эдилээр эргелиг деп документизи холунда бар болза, черни садарын азы белекке бээрин боттары шиитпирлеп алыр.
Ооӊ мурнунда көдээ ажыл-агыйга көрдүнген чер участоктарын күрүнеден азы кожуун чагыргазындан садып алыр турган. Ынчан ооӊ өртээ черниӊ кадастр өртээниӊ он беш хуузу хире турган.
Бо чаа дүрүм-биле хуужудар чериниӊ документилерин кандыг-даа акша чарыгдал үндүрбейн, халас кылдырып ап болур.
Анаа хамаатылардан аӊгыда, арат-фермерлер, көдээ ажыл-агыйларыныӊ бүдүрүкчүлери ооӊ мурнунда доктаамал ажыглап турган чер участогун шуут хуужудуп ап болур.
Хуу чер участоктарыныӊ документизин эде кылдырар үени кызыгаарлавайн турар.
Р. ДЕМЧИК.