Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының ээлчегден дашкаар сессиязынга депутаттар Карим Сагаан-оолдуң Кызылдың мэри бүрүн эрге-хүлээлгелерин хуусаа бетинде соксадыр дугайында шиитпирни хүлээп алгаш, мэрниң албан-хүлээлгелерин түр када күүседири-биле Кызылдың мэриязының архитектура, чер болгаш өнчү-хөреңги хамаарылгаларының департаментизиниң удуртукчузунга ажылдап турган Вячеслав Сүдер-оолду томуйлаанын билир бис.
Вячеслав Сүдер-оол чаа эрге-дужаалды күүседип эгелээш, ноябрь 12-де журналистер-биле ужуражылганы эрттирген. Аңаа тояанчы ыттар, арагалаашкын, бок, пассажирлер аргыштырылгазы дээн ышкаш амгы үеде хоорайның эң-не чидиг айтырыгларын көдүрген.
«Хоорайның чидиг айтырыгларынга хамаарыштыр хыналдаларны чорудуп эгеледим. Бистиң сорулгавыс – хоорайның чурттакчы чонунга айыыл чок, таарымчалыг байдалды тургузары болганда, чогуур хемчеглерни чорудуп турар бис. Тояанчы ыттар тудуп турар приюттарны ийи караам-биле көөр дээш барып чордум. Чедер-четпестерни демдеглээш, моон соңгаар канчаар ажылдаарыл деп айтырыгны тургузуп, коллегаларым-биле хуралдадывыс. Нарын айтырыглар бар болбайн канчаар, ынчалза-даа шиитпирлээр ужурлуг чүүлдерни шиитпирлээр бис»– деп, ол чугаалады.
Оон ыңай эң-не чидиг айтырыгларның бирээзи – хоорай иштинге пассажирлер аргыштырылгазы. Чогум пассажирлер аргыштырылгазын «Автоколонна-17» харыылап турар-даа болза, албан-биле боду барып көөр дээш, Вячеслав Сүдер-оол Вавилин ээтпээнче автобустап чорааш келген. 12 чаа автобусту лизинг-биле эккелгенин сактыр боор силер, «Чүге ол чаа келген автобустар ажыглалда чогул?» деп чон айтырып турар.
«Негелдени тургузуп турары шын, чөпшээрежир мен. Чонга медээлерни чогуур үе-шаанда чедирип, тайылбыр ажылы кылбайн турарывыстан шак бо мындыг айтырыглар тургустунуп турар-дыр. Бирээде, ол автобустар эксперимент автобустар дээрзин сагындыраал. Ынчангаш амгы үеде шак ол 12 автобустуң 9-у үрелик дээрзин медээлеп тур бис. Ийе, айтырыг нарын. Чаа автобустар удавас ажылдап үнүп кээр. Бо талазы-биле ажылдарны чорудуп эгелээн бис» – деп, удуртукчу чугаалады.
Автобустарның шуптузунуң чаңгыс кезээ үрелген. Сентябрь айдан эгелээш хоорай чагыргазы бүдүрүкчү-биле судтажып турар. Ол автобустар ам Абакан хоорайда машина кылыр сервизте септелгеде. Бүдүрүкчү организацияның директору удавас Тывага келгеш, заводтуң частырыы деп чүүлдү бадыткаар ужурлуг. Чоокку үеде автобустар ажылдай бээр дээрзинге идегел бар.
«Мэрниң хүлээлгезин күүседип эгелээн хүнүмде-ле хар чаай берди. Хар аштаар техниканы болгаш ында ажылдап турар улустуң ажылын хыналдага ап, ол-ла дораан үнүүшкүннү кылдым. Ажыы-биле чугаалаар болза, хоорайның шөлү дыка улгаткан. Барык 600 кудумчу бар. Бүдүн хоорайда 30 машина ажылдап турар. Ол хире шөлге эвээш техника-дыр ийин. Ынчангаш коллегалар-биле грантылар бижиир азы лизинг-биле техника айтырыын шиитпирлээр дугайында чугааларны чорудуп эгелей бердивис. Ооң мурнунда шак ындыг вариантыларны өөренип көрбейн турган. Тыва Республиканың Орук транспорт яамызы 15 техника аңгылап бээрге, ниитизи-биле 45 техника бо хүннерде ажылдап турар»– деп, Вячеслав Сүдер-оол тайылбырлады.
База бир чидиг айтырыг болза арагалаашкын. Чөпшээрел чокка арага садып турар хамаатылар-биле ажылдарны чорудуп турар. Хууда сайгарлыкчылар-биле ажыл база дыка берге байдалда. Олар юридиктиг талазы-биле «дижинге» киир чепсегленген, хоойлу-дүрүмнү кымдан артык билир болур. Кандыг-даа айтырыгны хоойлу ёзугаар шиитпирлээр болгай бис. Ол талазы-биле ажылдарны чогуур албан черлери-биле кады демнежип алгаш, удавас шиитпирлеп кириптер дээрзин ол аазаан.
Вячеслав Сүдер-оол оон ыңай келир чылын Кызылга делегей чергелиг буддийжи шуулган болур дээрзин демдеглээн. Аңаа делегейниң аңгы-аңгы булуңнарындан шажынчылар кээр дээрзи билдингир.
Ажыы-биле чугаалаарга, чонну каттыштырар шуулган-дыр. Шак ол шуулганга чоннуң киржилгези улуг рольду ойнаар. Шуулганга чедир хоорайывыс арыг болгаш чараш болур ужурлуг. Бөдүүн чонну-даа, сайгарлыкчыларны-даа кижи бүрүзүнүң чурттап орар азы ажылдап турар оран-савазының ишти-даштын чогуур деңнелче киирери күзенчиг дээрзин ол демдеглээн.
Вячеслав Сүдер-оол Кызыл хоорайның мэриниң олуду дээш туржур конкурска киржир күзелин илереткен.
Айдың ОНДАР.
Чурукту интернеттен хоолгалаан.
“Шын” №45 2025 чылдың ноябрь 20