Январь 25-те ТР-ниң ИХЯ-зы 2023 чылда кылып чоруткан ажылын түңнеп, коллегия хуралын эрттирген. Аңаа Тываның күүсекчи болгаш хоойлужудулга органнарының төлээлери киришкен.
Эрткен чылда республиканың чурттакчыларының айыыл чок чоруун камгалаары-биле, иштики херектер органнарының ажылдакчылары эвээш эвес ажылды чоруткан. Хөй-ниитиниң чурумун экижидери-биле, кем-херек үүлгедиглерин эвээжедир сорулга-биле хоойлуга удур ок-боо, наркотиктиг бүдүмелдер садып-саарып турган элээн каш кем-херек үүлгедикчилериниң сүлчээлиг бөлүктерин илереткеш, узуткаанын ТР-ниң ИХЯ-ның сайыды Сергей Кондрашов илеткелинге демдеглээн:
– Ниитизи-биле эрткен чылда иштики херектер органнарының бүгү салбырлары болгаш ниити составы мурнунда салдынган сорулгаларны чедип алыр дээш күжениишкинниг ажылды чоруткан түңнелинде, республика девискээринге кем-херек үүлгедиишкиннери: өлүрүүшкүн херээ 21 хуу кызырылган, кижиниң кадыынга өштүү-биле хора чедирген херектер – 10,8 хуу, кем-херек үүлгедиишкиннериниң бүрүткели 16 хуу кызырылган. Ол дээрге полиция ажылдакчыларының кем-херек үүлгедиишкинин болдурбазы-биле, баш удур хемчеглерни чоруткан демниг ажылының түңнели-дир.
2023 чылдың дургузунда 4 муң ажыг кем-херек үүлгедиишкинин, ооң иштинде аар болгаш онза аар херектер – 1300 ажыг. Ол ышкаш 3 муң ажыг кем-херек үүлгеткен хамаатыларны илередип тыпкан. Бир эвес 2019–22 чылдарда илереттинген кем-херек үүлгедиишкиннери 50 хуудан ашпас турган болза, 2023 чылда 67,1 хуу четкен – деп, сайыт илеткээн.
Оон аңгыда, үптеп-тонаар херектерни 100 хууга илереткенин эки көргүзүг деп сайыт демдеглээн. Эрткен чылын ындыг 308 херектиң иштинде 84 аар болгаш онза аар херекти илереткен. Эрге-хоойлу органнарының демниг кады ажылдажылгазының түңнелинде, хоойлуга удур наркотиктиг бүдүмелдер садып-саарарынга хамаарышкан 500 ажыг херекти (131 кг наркотиктиг бүдүмелдерни хавырган), 82 чөпшээрел чок ок-боо ажыглаан, эдилээн херекти илереткен (38 боону хавырган).
Адаарга-ла, саннар, херек кырында белен эвес ажылды чорударынга профессионал деңнел, бедик арга-дуржулга болгаш шыырак белеткел херек дээрзин кем-херек үүлгедикчилери-биле ажылдап турар иштики херектер органнарының ажылдакчылары шупту билир.
Сайыт бодунуң илеткелинге хем-керек үүлгедиишкинин болдурбазы-биле баш бурунгаар профилактика ажылдарынче полиция ажылдакчылары улуг кичээнгейни салганын демдеглээн. Ол талазы-биле 100 ажыг хемчеглерни өөредилге албан черлеринге, хөй-ниитиниң чыглыр черлеринге чоруткан. Кылдынган 2 муң ажыг административтиг чурум хажыдыышкынын илереткен, республика бюджединче 212 сая ажыг рубльди торгаалдардан киирген. Кудумчуга болгаш хөй-ниити черинге чурум үрээн херектер 24,6 хууга кызырылган, шак ындыг кем-херектерни илередир ажыл 50 ажыг хууга өскенин сайыт дыңнаткан.
База бир эки түңнелдиг деп демдеглээн ажыл – чөпшээрел чок арага аймаа садар чорук-биле демиселди күштелдиргени, эзирик байдалга кем-херек үүлгедир чорук 16 хууга кызырылган.
Эрткен чылдың дургузунда хоойлуга удур арага аймаа садар чорукка удур 2016 муң ажыг хемчеглерни чоруткан түңнелинде, 19 кеземче херээн оттурган, 69 тоннаны хавырган.
Хуралга ТР-ниң Дээди Хуралының Даргазы Каң-оол Даваа киришкен. Ол Тываның парламентизи яамы-биле доктаамал ажылдап турарын, депутаттар боттарының округтарынга чоннуң хуралдарын эрттирип тура, эзирик автомашина мунар чоруктуң уржуктарының, хуу мал-маганны орукка кадарбазының, араганы чажырып садар чорукка удур демисел, улуг улус болгаш назы четпээннер ортузунда кем-херек үүлгедиишкиннериниң чылдагааннарының дугайында чугаалажып турар деп дыңнаткан. Ол ышкаш эрткен чылдың түңнелдери-биле чуртта кем-херек үүлгедиишкиннериниң деңнелиниң дүрген кызырлыышкынының бирээзи Тывада демдеглеттингенин Кан-оол Даваа чугаалаан.
Ниитизи-биле хурал киржикчилери чаа чылдың сорулгаларын айтып, кем-херек үүлгедиишкини-биле демиселге эрге-чагырга болгаш эрге-хоойлу органнарының демниг кады ажылдажылгазын ам-даа күштелдирип, профилактика ажылдарын уламчылаар болза, республиканың чурттакчыларының амыр-дыжын хандырар сорулга чедип алдынар деп түңнээннер.
Бистиң корр.
«Шын» №6 2024 чылдың январь 27