Кышкы хүн саадаар эвес, эртежик-ле караңгылап келген. Бөгүн машиназының септелгезин доостуруп алыксаан, ону ыңай-бээр шенеп халдыксааш, дөстүнмейн турар эр “Нива” адаанда дүлгүүр тудуп алгаш, чукшуттунган механикке бирде, “Беломор”-даа, бирде, “Столичные”-даа саналдаар. “Назыным иштинде чадап каан чүвем ол-дур” – деп, бир шаг болганда, машина адаандан механик ам-на каттырып үңгеп үнүп келгеш, саналдаан таакпыдан ойталаар. Таакпы сунары дээрге-ле көгүдүксээн сеткилдиң бир аяны-дыр ийин але. Ынчалдыр тывалар хүндүткелдиң демдээн илередир. А машина кылган кижиниң каттырып эгелээнин бодаарга, септелге ылап-ла доозулганын, ооң шенелдеге беленин илередип турар. Ол кижи мээң честем – Владимир Балдыр-оолович Куулар ол-дур. Бо чораан назынымда ооң таакпы чырыктап алгаш чораанын ылап-ла көрбээн мен. Аныяк чылдарында таакпыны шеневес кижи кайда боор, ол база хөк бодап шенеп турганы-даа чадавас. Мен ону чеди класстан тура, акшый бергеним бо хүннерге чедир буруладып-ла чор мен. Ол дээрге кижиден, ооң туразындан хамааржыр чүве ыйнаан.
А Владимир Балдыр-ооловичиниң ёзулуг туралыг чүүлү – машина-техника. С.К. Тока аттыг совхозка, өскээр чугаалаарга, Элегес суурга ол төрүттүнген. Салчак Калбак-Хөрековичиниң адын эдилээн ажыл-агый машина-балгат муңзаар эвес, ындыг черге өскен болгаш, кара чажындан-на машина-балгат мунуп өскени чугаажок. Ону мунуп-даа, септеп-даа билир кылдыр өскен. Амгы үениң кадагааты чурттарга бүдүрген машиналарынга арай пат кижи – электроникадан халагзыраар. Аңаа бодаарга, бистиң машиналарның, ийи дугуйлуг “төкүлдерниң” бажын билир, амгы шагның аныяктарның чугаазы-биле алырга, оларның ёзулуг “папазы” кижи.
Чогум амгы үеде ооң ажылдап турары «Тываавтотранс» бүдүрүлгениң бергени сан-медээлеринде ооң күш-ажылчы намдарын бирден бирээ чок бижип каан – Виктор Көк-оол аттыг Тываның Национал хөгжүм-шии театрынга гастрольдаан артистер сөөртүп, республиканың Үндүрүг инспекциязынга, Тожунуң кожуун эмнелгезинге, Кызылдың хоочуннар бажың-интернадынга, «Тываавтотранс» бүдүрүлгеге чолаачылап турганындан тура демдеглеп каан. Бо кыска материалывыстың эгезин салган чижектиң үелеринде – бүдүн 7 чылда – хууда сайгарлыкчылап турганын безин айтып каан. “Машинаның чүзү үрелип калганын моторга үстүрүп алган ыяжындан дыңнаалап билип кааптар киживис кайда чурттап турар ийик?” – дижип айтыржып тургаш, ону дөмей-ле тып чедип кээр үелер ол-дур ийин.
Амгы үеде В.Б. Куулар «Тываавтотранс» бүдүрүлгеде 104, 105, 106, 107 дугаарлыг хоорай автобустарында пассажирлер аргыштырып турар. “Ажылынга ак сеткилдиг, автобустуң шимчээшкин чурумун үревес, орук шимчээшкининиң болгаш айыыл чок чоруктуң дүрүмнерин шыңгыы сагыыр, маршрудунуң оруктарының оңгул-чиңгилдиг черлерин бодунуң беш салаазы дег билир” – деп, бүдүрүлгениң удуртулгазы чугаалап турар. “Хөлгезиниң иштиниң арыг-силии дендии. Пассажирлер болгаш чүък аргыштырылгазының дүрүмнерин шээжизи-биле билир” – деп немеп каарлар.
Оларның ынча дижирин черле билип турган мен. Чүге дизе ооң мурнунда-даа ажылдап чораан албан черлериниң берип турар характеристиказы ындыг болур чорду. Мен база ону хөй чылдарда билир болгаш, сөс бүрүзүн бадыткап, ооң адаанга ат салып, шынзыдып болур мен. Шынап-ла, ону ол-бо деп чектээри, чемелээри болдунмас. Амгы ажылының улузу безин ону эскерип, “Владимир Балдыр-оолович арыг-силиг, сөглээн сөзүнге ээ, харыысалгалыг, күүседикчи болгаш алгыш-кырыш үндүрүп, сөс былаажырынга тура чок чолаачы” деп бижип турарлар. А ол-ла бүдүрүлге черинде кады ажылдап турар чолаачы эжи О.В. Эренчин ооң дугайында техникага кончуг хумагалыг кижи деп чугаалаар. Ук бүдүрүлгениң кол диспетчери Е.Н. Корчевая Владимир Балдыр-ооловичини кезээде мактаар: аныяктарга үлегерлиг, дузааргак, чугаакыр дээш-ле баар.
Ол, шынап-ла, ындыг чүве. Ырактан көстүп-ле чораан боду-ла ол. Мындыг болгаш ындыг ийик бе, ак сеткилдиг ажылы дээш ооң шаңнал-макталы эңдере – ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының Хүндүлел бижии (2019 ч.), ТР-ниң Орук-транспорт комплекизи яамызының өөрүп четтириишкини (2022 ч.), ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) Хүндүлел бижии (2023 ч.)... Чүү деп чүү дээр, чораан боду-ла ындыг кижи-дир ийин.
А. ХЕРТЕК.
“Шын” №94 2023 чылдың декабрь 9