023–2024 чылдарның кыжынга белеткел ажылдары республикага бо чылдың апрель айда-ла эгелээн. Кылыр ажылдарның хемчээли дыка улуг болган. Олар дээрге Кызыл хоорайның чылыг болгаш изиг, соок суглар четкилерин септээр, ооң чамдык участоктарында эргилээн хоолайларны чаа хоолайлар-биле солууру, Кызылдың чылыг-энергетика төвүнүң дөрт улуг одалга суугуларын септээри, Шагаан-Арыг, Ак-Довурак хоорайларда, Хову-Аксы, Чаа-Хөл суурларда чаагайжыдыр туттунган бажыңнар аразында болгаш оларның иштинде чылыг, изиг суг дамчыдар болгаш чуунду төгер четкилерни септээри дээш өске-даа ажылдар.
Кышкы сезонга белеткел үезинде 1034 объектилерге септелге ажылдарын чорударынга 340 миллион рубль акшаны үндүрген, ооң 272 миллионун чылыг-энергетика объектилерин септээринге ажыглаан.
Хууда бажыңнарлыг хамаатылар хөмүр-дашты Каа-Хем болгаш Чадаана хөмүр-даш уургайларының өртээнден чиик өртек-биле садып алырынга таарымчалыг байдалды тургузары-биле Кызыл хоорайда болгаш кожууннар төптеринде хөмүр-даш складтарын ажыткан. Ол-ла складтарны дамчыштыр “Социал хөмүр-даш” губернатор төлевилелиниң киржикчилери амыдырал-чуртталгазы чединмес өг-бүлелерни халас одаар чүүл-биле хандырып турар. 4-тен хөй ажы-төлдүг болгаш орулгазының ниити түңү күрүнениң доктаадып тургусканы чуртталганың эң куду деңнелинден эвээш, печка-биле одаар бажыңнарда чурттап орар өг-бүле губернатор төлевилелинге киржип, 2145 кг халас хөмүр-дашты одалга сезонунуң үезинде чаңгыс катап ап болур. Республиканың Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызының медээлери-биле алырга, 3 муң ажыг өг-бүле халас хөмүр-дашты 2023–2024 чылдарның кыжында алыр. Ол өг-бүлелерниң сезен хуузу халас одаар чүүлдү октябрь айга чедир алган. “Социал хөмүр-даш” губернатор төлевилелиниң Каа-Хем, Эрзин, Бай-Тайга дээш өске-даа сес кожуунда киржикчилериниң шуптузунга хөмүр-дашты сөөртүп чедирген. Ыяш-биле печканы одаар Тере-Хөл болгаш Тожу кожуунда “Социал хөмүр-даш” төлевилелдиң киржикчизи өг-бүле бүрүзү 4,8 кубометр ыяшты халаска ап турар.
Келир кыштың одалга сезонунга белеткел республиканың найысылалында эң дүшкүүрлүг деп болур. Кызылдың мэри Карим Сагаан-оол мэрияның Аппарат хуралын эрттиргеш, аңаа кышкы одалга сезонунуң канчаар эгелээнин сайгарып чугаалашкан соонда октябрь айның баштайгы хүннеринде мэрияның кол сорулгазы хоорайда чылыдылга четкилеринде чылыгны шуудадып эдиктирери деп айыткан.
Эң ылаңгыя хөй квартираларлыг чуртталга бажыңнарында чылыг болгаш изиг суг-биле хандырылга ындыг-ла эки эвес дээрзин мэрияның паблигинче кирип турар хомудал бижимелдер бадыткап турар. Лопсанчап 27/1 бажыңның чурттакчызы Джанета Ондар чылыг биле изиг суг ооң квартиразында ам-даа чок дээрзин октябрь 2-ниң хүнүнде дыңнаткан.
Кызылдың мэриязының паблигинче кижилерниң бижимел дыңнадыглары хоорайда чылыг болгаш изиг суг дамчыдылгазын эдиктиреринге ажыктыг болуп турарын демдеглээр апаар. Ындыг дыңнадыглар хоорайда байдалды билип алырынга, кандыг хемчеглерни дарый ап чорударынга дузалыг болуру чугаажок. Чижээ, Лопсанчап 27/1 бажыңче чылыгны болгаш изиг сугну ол бажыңны ажаап-тежээп турар башкарыкчы компания дүрген киирер деп турарын Джанета Ондарга дыңнадып, мэрияның паблигинге бижээн.
Ынчалза-даа бо-ла Лопсанчап 27/1 бажыңның чурттакчызы Чаяна Ооржак ооң квартиразында батареялар соок, изиг суг соок хевээр агып турарын октябрь 5-тиң хүнүнде мэрияның паблигинче бижээн. Моон алгаш көөрге, “Ангарск” башкарыкчы компания октябрь 2–3–4–5 хүннеринде бо бажыңче чылыгны, изиг сугну дамчытпаан-дыр.
Лопсанчап 27/1 бажыңның чурттакчылары Джанета Ондар биле Чаяна Ооржакка харыыларны кичээнгейге ап көөр болза, Кызыл хоорайның чамдык башкарыкчы компаниялары кышкы сезонга белеткелди сула чорудуп турары илдең-дир.
Ангарск бульварда 25 дугаарлыг бажыңның чурттакчызы Долума Ооржак база ооң квартиразы ам-даа соок, уруг-дарыы доңуп турарын октябрь 5-те бижээн.
Чоокку хүннерде Кызылдың мэриязының ажылдакчылары башкарыкчы компанияларның төлээлери-биле кады рейд үнүп, 400 хире хөй квартираларлыг бажыңнарны кезип, чылыг болгаш изиг суг дамчыдылгазын хынаар деп турары октябрь 4-те мэрияның паблигинде бижиттинген.
Кызыл хоорайның хөй квартиралыг бажыңнарының подвалдары болгаш чердактары хааглыг болур ужурлуг. Чүге дээрге ында бажыңнарның чылыг, изиг суг дээш өске-даа четкилериниң дериг-херекселдери бар. Оон аңгыда, ажык подвалдар болгаш чердактар арагачылар, тояанчылар чыглыр, харын-даа мырыңай террорисчи үүлгедиглерниң болур черлери апарып болур.
Кайы бажыңда ажык подвалдар болгаш чердактар барын 2-31-42 дугаарлыг телефон дамчыштыр дыңнадырын мэрияның ажылдакчылары чондан дилеп турар. Чонда чүү боор ийик, кайы бажыңны хынаар дугайында медээлер мэрияның паблигинче кирип эгелээн. Чижээлээрге, Бай-Хаак кудумчузунда 8 дугаар бажыңда подвал ажык, башкарыкчы компанияга дилегни каш-даа катап киирерге, херекке албаанын Анна Моңгуш, Ленин кудумчуда 77 дугаар бажыңда подвал ажык, ону аштааш, дуглаарын башкарыкчы компаниядан каш катап дилээнин Антонина Ооржак олар дыңнаткан. Антонина Ооржакка мэриядан харыы келген, “Центр” башкарыкчы компания чоокку хүннерде подвалды аштааш, дуглап каарын дыңнаткан болган.
Хоойлу-дүрүм ёзугаар хөй квартиралыг бажыңнарда техниктиг өрээлдер, биргээр чугаалаарга, подвалдар болгаш чердактар дүне-хүндүс хааглыг турар ужурлуг. Оларның байдалын доктаамал хынаар, дуглаглыг боору дээш база башкарыкчы компания харыысалгалыг.
Кышкы одалга сезону болгаш аңаа белеткел – чуртталга-коммунал ажыл-агыйында эң-не нарын болгаш харыысалгалыг ажыл. 2023–2024 чылдарның кыжын бергедээшкиннер чок эрттирер дээш, ажылы аңаа хамаарылгалыг организациялар, эрге-чагырга органнары ап чорудуп турар.
Ш. ЛОПСАН.
Чурукту интернеттен алган.
«Шын» №76 2023 чылдың октябрь 7