«Билиг» российжи ниитилелдиң шаңналын алырынче Тыва Республиканың төлээлеринден үжен ажыг чагыг кирген. Хөөмей уран чүүлүн чырыдар, камгалап кадагалаар база нептередир сорулга-биле Тываның улустуң хөөмейжилериниң амыдырал-чуртталгазының болгаш чогаадыкчы ажылының дугайында хөй санныг номнарны бижээн автор, филология эртемнериниң кандидады, хөгжүм шинчилекчизи, прозачы Ульяна Донорова (Монгуш) “Культура болгаш уран чүүл” адырында чырыдыышкын ажылынга үлүг-хуузу дээш” деп номинацияда Тывадан кандидаттарның санында кирген.
Хөөмей күүседикчилериниң чогаадыкчы ажылын 15 ажыг чыл иштинде шинчилеп чоруурун Ульяна Очур-ооловна чугаалаан. Ооң ажылдарының аразында улустуң хөөмейжизи Кайгал-оол Ховалыгның амыдырал-чуртталгазы болгаш чогаадыкчы оруунуң дугайында орус база тыва дылдарда монография, хөөмейжилер Геннадий Тумат, Андрей Өпей, Алдын-оол Севектиң дугайында элээн каш эртем ажылдары бар. Оон аңгыда ол хөгжүм терминнериниң тыва дылда словарының автору, тыва композитор Владимир Токаның чогаалдарының долу даңзызы – катологтуң тургузукчузу.
«Ол-ла шугумда Р. Д. Кенденбиль биле Х. К-С. Дамбаның каталогтары-биле ажылдап тур мен» - деп, Ульяна Донорова чугаалаан.
«Билиг» ниитилел чүгле бо чылда Россияның 89 регионундан 13 муң ажыг чагыгны алган. Төрээн черинге база улуг Төрээн чуртка ынак болурун кижизиткен, ооң эрткен болгаш амгы үезинге хамаарыштыр меге чүүлдерни чок болдурар дээн патриотчу эгелээшкиннер болгаш төлевилелдер саны көвүдээни демдеглеттинген. Чырыдыышкын ажылының нептередикчилери Россия чоннарының төөгүзүнүң, культуразының болгаш ужур-чаңчылдарының, үндезин дылдарны камгалап арттырарының, российжи экономикага чугула химиктиг үлетпүр, инженер херээ, кылымал интеллект дээн ышкаш угланыышкыннарны нептредип, профайтырыгларже кичээнгейни угландырган. Россияда башкы болгаш дагдыныкчының чылынга даянган «Школага чырыдыышкын ажыл-чорудулгазы дээш», «Чылдың дагдыныкчызы», «Ортумак профессионал өөредилге системазында чырыдыышкын ажыл-чорудулгазы дээш» база «Университетке чырыдыышкын ажыл-чорудулгазы дээш» деп номинациялар киржикчилерниң ортузунда эң нептереңгей болган.
Чылдан чылче "Билиг" шаңналының киржикчилериниң саны көвүдеп турарын Ниитилел демдеглээн. Бөгүнде чырыдыышкын шимчээшкини бүгү чуртта, Херсон база Запорожье областарда, ЛУР база ДУР-да калбарган. Шупту төлевилелдер хамаарышпас хөй чадалыг шилилдени эртер, а оларның эң экилери шорт-листче кирер, октябрьда ажык хуралда Хүндүткелдиг жюриниң үнелелин алыр.
Октябрь-ноябрьда премияның сайтызынга база социал четкилерге чоннуң чаңчыл болган бадылаашкыны-биле, “тергиин чырыдыкчы” болгаш “тулган чырыдыышкын төлевилели” деп ийи бөлүкте лауреаттар илереттинер. 2023 чылда “Баштайгыларның шимчээшкини” российжи элээдилер болгаш аныяктар шимчээшкининиң идип үндүргени “Баштайгыларның шилилдези” уруглар болгаш элээдилер талазы-биле чырыдыышкынче ниити үлүг-хуузу дээш” деп тускай номинацияга тиилекчини элээдилер ортузунга чоруткан бадылыышкын-биле тодарадып үндүрер. Ооң түңнелдери-биле 17 номинацияга 27 лауреат шилиттинер. Ноябрьда Москва хоорайга эртер байырлыг хемчегге чырыдыышкын шаңналдарын тыпсыр.
ТР-ниң Чазааның парлалга албаны.