Чылдың-на бүгү делегейде ноябрь айның ийи дугаар улуг-хүнүн Дүрген чугаа хүнү деп демдеглеп турар.
Ол байырлал кайыын тыптып келген, кым ону эгелээнил деп айтырыгга тода харыы кайда-даа бижиттинмээн. Ындыг-даа болза В.И. Даль орус дылда дүрген чугааларже бир дугаар улуг кичээнгейни салып, шинчилеп эгелээн кижи ол болуп турар. “Орус улустуң үлегер домактары” деп бодунуң номунда дүрген чугаалар аңгы-аңгы, узун-чолдак, рифмалаан-рифмалаваан, сюжеттиг-сюжет чок, уткалыг-утка чок, катаптаашкынныг-катаптаашкын чок, чаңгыс үжүктен эгелээн, үн аайы-биле дараалашкак дээш шуптузун сайгарып бижээн.
Кандыг-даа чоннуң аас чогаалының бир каастакчызы – дүрген чугаа. Ылаңгыя тыва чоннуң дүрген чугаалары уругнуң дылын сайзырадырынга, келдир кижиниң келдирин эдеринге, угааны уттуучал улуска сагынгыр-тывынгыр болурунга кончуг ажыктыг болуп турар. Дүрген чугаалажыры чүгле оюн хевири эвес, а кижиниң кадыынга кончуг ажыктыг чүүл дээрзин эртемденнер шагда-ла шинчилеп каан.
Дүрген-дүрген номчууру – дүвүрелди чидириптер... (улаштыр боттарыңар чогаадып шенеп көрүңерем).
/ «Ижин-кара чок чугаа» («Разговор по существу»), 1970 чыл. Автору Тыва АССР-ниң алдарлыг чурукчузу, ССРЭ-ниң болгаш Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү, Тываның күрүне шаңналының лауреады Георгий Сергеевич Суздальцев.
“Шын” № 86 2023 чылдың ноябрь 11