Далай-Лама ыдыктыг эдилелдерин Тываның хүрээзинге сөңнээн

Далай-Лама Тывада чаа эр хүрээни өмээржилгеге ап, Будданың бурун эдилелдерин болгаш бодунуң адын салганы лама идик-хевин, а ол ышкаш сарыг шажынның ыдыктыг судур-номнарын белекке берген дээрзин Күжүгет Шойгу аттыг Культура фондузунуң акша-көпееэ-биле тудуп турар шажын-чүдүлге оран-савазының төлээзи Светлана Намчак дыңнаткан.

Фондунуң дилээ-биле ноябрь 10-да Намчактың баштааны тыва делегацияны Дхарамсала деп индий хоорайда Далай-Ламаның чүдүкчүлер хүлээп алыр черинге уткуп хүлээп ап, аңаа Кызылга "Түбтен Шедруб Линг" хүрээниң тудуунга тураскааткан чугааны чоруткан. Ооң адын тыва дылга тайылбырлаарга, "Будда Шакьямуниниң өөредиин угудуп, тайылбырлаар чер" дээни ол. 1992 чылдың сентябрь 21-де кара чаңгыс катап Тывага кээп чораан Далай-Ламаның ыдыктап-сүзүглээни хүрээни Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң эгелээшкини-биле тудуп турар. Амгы үеде тудуг ажылдары доозулган, хүрээниң ажыдыышкынын ай календары-биле чаа чылдың эң баштайгы хүнү – 2023 чылдың февраль 21-де чорудар деп турар.

"Чырыткылыг башкы бистиң хүрээвиске белек кылдыр Будда Шакьямуниниң үнелиг эдилелин (сөөгүнүң артынчыларын) хүрээниң чүлдү-чүрээ болур өргээзинге берген. Буддизмниң үндезилекчизиниң ыдыктыг эдин шажын-чүдүлге баштыңының холундан алыры— кончуг ховар болуушкун болгаш авырал. Бо болгаш Далай-Ламаның холундан алган өске-даа ыдыктыг эдилелдер чаа хүрээни Тываның болгаш ниитизи-биле Россияның буддистериниң мөргүл кылыр база чүдүп-тейлээр чери болдурар" — деп, “Новости” информастыг агентилелге Светлана Намчак чугаалаан.

Бөгүн Будданың дижин Шри-Ланкада, ооң сөөгүнүң дөрт мөчүзүн Индияның Национал музейинде, мөчү-сөөгүнүң артынчыларын – Индияның болгаш Төвүттүң эң чугула субурганнарында база тураскаалдарында шыгжаан деп, Күжүгет Шойгу аттыг Культура фондузунуң төлээзи тайылбырлап турар. "Буддизмниң билиишкиннери-биле алырга, ук ыдыктыг эдилелдер кайнаар-даа сиңнигип кирер шинектиг кээргээчел чоруктуң болгаш ынакшылдың чырыын херелдендирер база хай-бачыттан, аарыглардан арыглаар. Олар-биле хол дээп ожаажыры кижилерге иштики оожургалды болгаш тайбыңчыышкынны өргүүр. Олар кижилерниң болгаш чурттуң чечектелиишкининге, сүлдезиниң бедииринге салдарлыг болур” — деп, С. Намчак демдеглээн.

Ол ышкаш Далай-Лама тыва хүрээге бодунуң лама идик-хевин белекке берген. "Шажын-чүдүлге башкывыстың лама идик-хеви – буддий хүрээлерге өртек-үне чок эдилелдер-дир. Оларга чүлдү-чүрээнден ханы бүзүрелдиг чүдүүрү дээрге-ле чырыткылыг башкының арнын көргени ышкаш Далай-Ламага хүндүткелин илереткени болур” — деп, С. Намчак немээн.

Далай-Лама аңаа сөңнээни ыдыктыг бижимелдерлиг үш сөзүглелге “авыралдың” сөстерин бижээн дээрзин С. Намчак уламчылаан. Ол үш сөзүглелди чаа хүрээге шыгжаар. Мында чугаа буддистерниң онза хүндүлээри "Праджняпарамитаның сес муң судурунуң", "Манджушриде аттарның өндүржүдүлгезиниң" база "Гухьясамаджа-тантраның" чиңгине бижимелиниң дугайында чоруп турар.

Оон аңгыда, Далай-Ламаны сарыг шажынның бурганнарының 5 — 7 метр хемчээлдиг онзагай тураскаалдары сонуургаткан. Оларны тыва хүрээге буддийжи скульптор Даши Намдаков тускай белеткеп кылган. Калачакраның ("Үениң дугуйу" деп аттыг йога-тантраның бурган-чүдээни) тураскаалын көрүп кааш, бо бурган-биле холбашкан өөредигниң чугулазын демдеглеп, Тываже сураглыг буддий дагдыныкчы Чадо Ринпочени болгаш Дхарамсалада төвүт хүрээниң бөлүк ламаларын Тываның чаа хүрээзинге Калачакра өөредииниң езулалын эрттирери-биле чоргузарын аазаан” — деп, С. Намчак дыңнаткан.

Российжилер-биле ужуражылга үезинде Далай-Лама чаа хүрээге Дхарманың – (өөредигниң) Камгалакчызын – Алды холдуг Махакаланы (Гонпо Чакдругпа) томуйлаан. Буддий бүзүрелге дүүштүр ол хүрээниң сүлде-сүзүүн камгалаар, чүдүкчүлерниң оруунда шаптараазыннарны арыглаар хүлээлгелиг. Алды холдуг Махакала кээргээчел чоруктуң Буддазы Авалокитешвара-биле, ынчап келирге Далай-Лама-биле база холбаалыг. Ол Россияда нептереп тараан Дже Цонкапа деп Гелуг буддий школаның үндезилекчизиниң болгаш ооң өөреникчилериниң камгалакчызы болур.

"Буддизмниң бодарап келгениниң төөгүзүнүң дургузунда Чырыткылыг Далай-Лама башкы бир-ле дугаар тыва хүрээге камгалакчыны амы-хууда томуйлаан. Ындыг чүүл бүрүнү-биле сагыл четтирген ламаларның хүрээлелин республикага тургузарынга салдарлыг болур” — деп, Далай-Лама-биле ужуражылганың соонда “Төвүттү камгалаалыңар” фондунуң Москвада салбырының директору Юлия Жиронкина чугаалаан.

Ооң чугаазы-биле алырга, Далай-Лама херек кырында чаа тыва хүрээни “бодунуң өмээржилгезинге ап”, чугула чагыгларны берип, хүрээниң ширээтизин боду томуйлаар болуп аазаан.

"Чырыткылыг башкы “Тубтен Шедруб Линг” хүрээни буддизмниң философиязын ханы өөредир чер кылдыр көрүп турарын чугаалаан. Ол Далай-Лама-биле сырый холбаалыг россий эртемденнерниң кичээңгейин сорунзалап турар. Эрткен чүс чылда Төвүттүң кол хүрээлеринге өөренип кирген хуурактар философияга ханы билиглери-биле ылгалып турган — ук чаагай чаңчылды тыва ламаларның уламчылаарын күзээн" — деп, Жиронкина түңнээн.

Ольга Липич, РИА Новости.
А.ХЕРТЕК очулдурган.