Тыва Республиканыӊ Баштыӊыныӊ удуртулгазы-биле республикада эң-не нарын социал айтырыгларны шиитпирлээр сорулгалыг Хамаатыларныӊ бот-идепкейин деткиир чөвүлелдиң хуралы июль 5-те болуп эрткен. Социал блоктуң яамыларының, ведомстволарының, хөй-ниити албан черлериниң күжениишкинниг ажылын демдеглеп, эң-не чидиг айтырыгларны сайгарып көрген.
Ёзу-чаңчылдарны катап тургузары, уругларны күш-ажылга кижизидери, эң-не коргунчуг кем-херек үүлгедиишкиннериниң чылдагааннарын чок кылыры, суурларга музейлерни болгаш чурук галереяларын ажыдарының чугулазы, улуг назылыгларга хүндүткелди оттурары, чааскаан чурттап чоруур улуг назылыгларга хууда приюттар ажыдары дээш оон-даа өске чидиг айтырыгларны чугаалашкан.
Республиканың медицина ниитилели арага-биле демисежип, ажы-төлдүг өг-бүлелерни узун хуусаалыг байырлалдарда болгаш дыштаныр хүннерде хайгаарап, психологтуг төптерни ажыдып, оон-даа өске ажылдарны кылып чорудуп турарын кадык камгалал сайыды Анатолий Югай демдеглээн.Түңнелдер көстүп келгиже күженниишкинниг ажылдаар дээрзин чөвүлел хуралга айыткан. “Ажы-төлдүг өг-бүлелерниң менди-чаагай чоруу дээш хөй-ле шиитпирлер хүлээп алдынып, акша-хөреңгини аңгылап, төлевилелдерни боттандырып турар. Олар боттарының ээлчээнде ону эскерер ужурлуг. Ону канчап чедип алырыл? Хуралга саналдап турганы-биле массалыг информация чепсектеринге совет үениң суртаал ажылынче эглир үе келбээн бе? Бодунуң болгаш өскелерниң чуртталгазын үнелеп билир болурун канчап чедип алырын, кижи бүрүзү боданыры чугула” – деп, кадык камгалал сайыды Анатолий Югай чугаалаан.
“Оваа медиа” компанияның тургузукчузу Менди Наксылдың үзел-бодалы база-ла совет үениң суртаал хевирлери-биле харылзаалыг.
“Хуралга көргүскен төлевилелдерден аңгыда, совет үеде ышкаш агитациялыг суртаал дээн ышкаш чонга дыңнадыышкын ажылын чорудары-биле холбашкан төлевилелдер база турар болза эки. Чижээ: социал ужур-уткалыг азы сагыш-сеткил көдүрер, хей-ат бедидер контент, күш-ажылды сурттаалдаан фильмнер-даа үндүрүп болгай” – деп, ол чугаалаан.
Ниитилелди канчаар сайзырадыр сорулгалыг хурал кижи бүрүзүнге кончуг улуг ужур-уткалыг дээрзин ТР-ниң Медицина палатазының даргазы Анджела Канчыыр-оол демдеглээн. Чазактың болгаш бот-идепкейжи хамаатыларның аразында чугаа үезинде ол-ла Владислав Ховалыгның даалгаларны берип турарын, ол ышкаш бот-идепкейжилер боттарының саналдарын чуртталгада күүседип кириптеринге беленин, чөвүлелдиң бүгү-ле киржикчилериниң талазындан кады ажылдажылгага идепкейжи туруштун ол айыткан.
“Келир үеде боттандырар кончуг чугула болгаш дээштиг эгелээшкиннерни, кижилерниң хууда харыысалгазын бедидеринче угланган саналдарны онзагайлап көрдүм. Ниитилел бистиң боттарывыстан, өг-бүлелеривистен, ажылчын коллективтеривистен аңгы чурттавайн турар болгай. Ол дээрге анаа-ла туугай чүүл эвес-тир. Бис шупту боттарывыстың ниитилеливисти тургузуп турар бис. Бистиң ниитилеливистиң шынары, утказы, өзээ кандыг болурун боттарывыс тодарадып алыр бис. Бир эвес өске кижи-биле болган чүүлдү, карактарывыс хаптап алгаш, эрттириптер болзувусса, ол дээрге улуг айыыл-дыр. Даартагы хүнде боттарывыстың берге айтырыывыс-биле чааскаан артып каап болур бис. Кээргээчел, дузааргак сеткил, бодунуң шиитпири, сөзү дээш, харыысалгалыг болуру келир үеде бистиң боттарывыска болгаш ажы-төлүвүске айыыл чок, ханы уткалыг чуртталганы эккээр. Кижи бүрүзүнүң, бир дугаарында бистиң ажы-төлүвүстүң чүрээнде тудуп алган чорууру долгандыр делегейге бүзүрели дээрге-ле бүгү делегейниң сорулгазы-дыр” – деп, Анджела Канчыыр-оол бодунуң бодалдары-биле үлешкен.
Чөөн-Хемчик кожууннуң чагырга даргазының хүлээлгезин күүседип турар Чойган Монгуш “Демниг сааскан теве туду чиир” деп, хөйнүң чаңгыс демин илереткен тыва улустуң үлегер домаанга даянып, чааскаан шимченириниң орнунга, демнежипкеш, оон-даа хөйнү чедип ап болур дээрзин демдеглээн. Канчаарга-даа бистиң чонувус республиканың ниити айтырыгларын шиитпирлээри-биле, хамаатыларның айыыл чок чоруун хандырары-биле демнежип шыдаптарын Тываның Баштыңының удуртулгазы-биле эрткен Хамаатыларның бот-идепкейин деткиир чөвүлелдиң хуралынга көстүп келгенин ол чугаалаан. Ылаңгыя араганың салдары-биле болгаш өске-даа чылдагааннар-биле кудумчуда ажыы чок амыдырал тудуп чоруур кижилерни социал күш-ажыл дузазы-биле катап чогуур амыдыралче киирер төлевилелдиң Чойган Монгуш чүүлдүгзүнген.
“Ындыг улус аразында эки талаже өскерлиринге белен кижилер бар. Оларга чүгле дуза кадары-биле холду сунары херек. Ук хамаатыларга чогуур амыдыралче катап киреринге, чон аразынга социал болгаш культурлуг нормаларны, аңгы-аңгы социал рольдарны катап база шиңгээдип алырынга бир дугаар белеткээр ужурлуг чугула чүүл ол. Ындыг төптерге күш-ажыл дузазы-биле чаңгыс чер чурттугларывысты чогуур амыдыралче эгидип алыр аргалыг болур бис. Ук дуржулга бистиң республикавыска эки түңнелдерни көргүскен дээрзин чөвүлел хуралга чугаалады. Чазактың, Тываның Баштыңының деткимчези-биле бо төлевилел бистиң ниитилеливиске көскү үре-түңнелдерни эккээр дээрзинге бүзүреп тур мен” – деп, ол чугаалаан.
Чыжыргана СААЯ.
"Шын" №53, 2023 чылдың июль 19