Төшке дижим “садыптым” деп чоруур улусту бо-ла дыңнааш, канчап ындыг белен диш турлу бээр турган чоор деп элдепсинер турдум. А кажан бодум төш хемдип олургаш, дижим турлу бергенин безин эскербейн баргаш, билген мен. Аараанын безин кижи билбейн баар чүве чораан...
Шак ынчаар дижим курзуйган соонда, ону эмнедип, диш кылдырары-биле, шыланчыг ийи чыл дургузунда ында-мында диш эмнелгелери кезип, Абакан – Кызыл аразынга аай-дедир каш-даа чоруп кааптым. Ынчан көрген-билгенимни, частырыымны улус катаптавазын дээш мону бижидим.
Эгезинде Кызылга эмчилеп эгелээн мен. Хууда диш эмнелгезинге чеде бээримге, 3 муң рубль-биле турулган дижим орнунга бир диш кылып берген. Баштайгы дээрезинде дыка эки болган. Оон чоорту ол дижим божап эгелээш, алды ай четпейн чыда-ла, уштунуп калган. Магадылал берген хуусаазы 1 чыл болганда, катап кылдырып алыр-дыр дээш чеде бээримге, ол эмнелге коронавируска сылдааш, ажылдавайн барган болган.
Ынчаар-ла элээн айлар эрткен. Ол айлар дургузунда коронавирус халдавырлыг аарыгга удур санитарлыг негелделер шыңгыы турда, арынга маска кедер чурум курзук дишти чажырып алырынга кончуг эптиг турду. А кажан санитарлыг чурумну суларадыпканда, дагын база диш дугайында айтырыг мени дүвүредип-ле эгелээн. Улустан айтырарымга, Абаканда "Хоптак" деп (адын билдингир чылдагаан-биле өскерттим) хууда диш эмнелгезинде диштерни дыка эки кылып турар деп чугаалаар болган. Ону херекке ап, ол эмнелгениң интернетте сайтызынче киргеш, көөрүмге, макталдыг медээлер-ле хөй. Ында эмнээшкинни чаа технологиялар-биле кылып турар, диштерни рентгенге 3D хевирге безин тырттырып турар болганы, шилилге кылырынга чылдагаан болган.
Абаканга чеде бээримге, Тывадан диш эмнедип хөй кижи кээп турар деп эмчилер дораан чугаалады. Баштай барган хүнүмде консультация, оон рентген дээш төлеткен өртектери көңгүс анаа болган. Оон диштерни чаңгыстап эмнеп кирипкен... Беш удаа Кызыл – Абакан аразынга дииледип келдим. Ол аразында 3 муң, 6 муң, 9 муң, 15 муң рубль дээш, барган санымда-ла, төлевири улам көвүдеп-ле олурган.
Бир катап ол эмнелгениң чанында кафеге чемненип олурумда, артымда ийи орус омактыг улус чугаалажы берген. Оларның ыыткыр чугаазындан таныырым диш эмнелгезинде оочурда бижидип алган, хүлээр шагын манап олурарын билдим. Ол аразында “Тывадан диш кылдырып келген улустан бо эмчилер хөй акша негээрге, олар тоовас-даа, чүс-чүс муңнарны октапкаш, диштерин кылдырып ап турар. Хөөкүйлер кайы хире мегеледип турарын билбейн турар” – деп бо ийин. Шынап-ла, бодумнуң байдалымны эскерип турарымга, чаңгыс дишке хары угда кылыр эмнээшкинни, үш чарып каарга, ындыг-ла чүве ыйнаан дээш, дөрт хонгаш-ла барып, үш удаа аңгы-аңгы өртек төлээн болдум. Ийе, барган санымда-ла өртээ аартап кел-ле чыткан. А ол эмнеп турар диште огулуг өскерлиишкин чок, каш удаа чонуп турда, харын-даа чугалааш, чартыы буступ калган. Ам шыңгыы чугаа кылып, чүге артык акша төледип турарын дорт айтырарымга, эмнээшкинниң эртер чадалары черле ындыг болур дээш алдырбадылар...
Төнчүзүнде, ол клиниканың эмчилериниң кажар арга-биле улус мөлчүп турарын билип кааш, дижим чедир эмнетпейн, олчаан ынаар барбайн бардым. Душ бооп, бир эжимге таваржы бээримге, Кызылда дыка шыырак диш эмчилери ажылдап эгелээн, имплантацияны-даа кыла берген, өртээ база өршээлдиг, шынары шуут тулган деп чугаалады. Айтып берген клиниказынга четкеш, бодумнуң каш удаа Абаканнаан чөгенчиг төөгүм чажырбайн чугаалап бердим... Аныяк эр эмчи кичээнгейлиг дыңнааш, диштерни хынап көргеш, эмнээшкинни уламчылаан соонда, Абаканда эмчилерниң айтып турган өртээнден ийи катап чиик өртекке дижим кончуг эки эмнеп берди. Ынчан Тывамның эмчилеринге чоргаарланып турдум.
Чер-чуртувустуң аныяк специалистерин деткип, боттуң өдээнге эмнедип, бодувустуң эмчилеривиске орулганы киирип тураалыңар, мен ышкаш частырыг кылбаңар деп диш эмнедир дээн улуска чугаалаксаан ийик мен. Солун чүве, ам Абакандан улус Тываже кээп диштерин эмнедип турар апарган деп дидир-дидир дыңнадым.
/ К. Монгуш.