Бичии уруглар чогаалчызы Экер-оол Кечил-оол 1934 чылдың декабрь 1-де Тыва Арат Республиканың Чаа-Хөл кожууннуң Ак-Хем сумуда Ак-Кожагар деп черге төрүттүнген. Чаа-Хөл чеди чыл школазын, Кызылдың башкы училищезин, күрүнениң башкы институдун дооскан. Школаларга башкылап чораан, «Тываның аныяктары», “Шын” солунга хөй чылдар дургузунда журналистеп ажылдаан.
Чогаадыкчы салым-чаяаны – бичии уругларга чогаалдар бижиири. Чүге дээрге чогаалчының бодунуң мөзү-бүдүжүнде чаптанчыг аажы-чаң, чугаа-соодунда бичии уругларзыг хөөннер бар. Ынчангаш ооң бижээн шүлүктериниң, чечен чугаажыгаштарының сөс-домаа бичии уруглар оларны номчуурунга эптиг, утказы сагыш-сеткилинге тааржыр болганы-биле Экер-оол Кечил-оолдуң чогаалдары дыка нептереңгей чораан. Чогаалчының бижээн шүлүктери тыва чогаал кичээлдеринге, бичии уруглар байырлалдарынга болгаш концерттерге ам-даа чаңгыланып турар.
“ЭКИИ» ДЭЭР МЕН
«Амыр-мендиң утпайн чор» –деп,
Авам, ачам чагып сөглээн.
Улугларга, бичиилерге
Уткушканда: «Экии!» дээр мен.
Ам-на күзүн өөренир мен,
Аажок-ла солун-на боор…
Башкыларга, өөрүмге
Баштай душкаш: «Экии!» дээр мен.
ШКОЛАЖЕ
Автомадым, пистоледим,
Астып алыр селемем-даа,
Адыр-дүүрге, пулемёт дээш –
Адар-боолаар чепсээм-не хөй.
Өзе берген кижи-дир мен,
Өөренир үем келген.
Ок-боодан шуут чарлып,
Овааландыр октапкан мен.
Кыдырааштар, номнар чүктеп,
Кызыл чечек холга туткаш,
Школаже үдеттирип,
Ырлыг-шоорлуг базыптар мен.
Экер-оол Кечил-оол “Чечектерим” (1967), «Дээрде капуста» (1970), «Чарыш аъдын мунганым» (1973), «Хөглүг чай» (1975), орус дылда «Ужар тывызык» (1977), «Мээң олчам» (1981), «Экии, хүнүм!» (1983), «Девидээн ада» (1998) деп бичии уругларга чогаалдар номнарының автору. Билдингир совет уруглар чогаалчылары С.Маршактың, А.Бартонуң дээш өске-даа чогаалчыларның шүлүктерин, чечен чугааларын орус дылдан тыва дылче очулдурган.
«Шын» №94 2024 чылдың декабрь 7