Эптиг апарган

Бүгү назынымда машиналар башкарып ажылдап келген хоочун чолаачы болгаш, республикада автомобиль оруктарының шынарынга, оларга шимчээшкинниң айыыл чогунга кичээнгейлиим аажок кижи мен. Совет үеде улуг аар чүък машиналары мунуп, Тываны бир кылдыр кезип, Саян ажып, чоокку крайлар, областардан янзы-бүрү чүъктерни республикаже киир сөөртүп шаг болдум. “Саян дээрбээ” дээр орукту та чеже катап долганмаан дээр. Тараа аймаандан кылган минералдыг бүдүмелдер холумактыг чарбаны Кызылга турган сайгарылга баазазындан (ам ооң чүгле шагжагар сөөгү арткан) чүдүрүп алгаш, Чөөн-Хемчик, Бай-Тайга дээн ышкаш барыын районнарда совхозтарның складтарынга аппарып дүжүргеш, улаштыр Ак-Довуракта “Тываасбест” комбинаттан даг-дүгү чүдүрүп алгаш, Абаза демир-орук станциязынга барып чедиргеш, бистиң республиканың Абаканда болгаш ооң чоогунда баазаларындан янзы-бүрү чүъктерни чүдүрүп алгаш, Тывага эккеп турдувус. Ол үеде диспетчер пунктулары дыка-ла шалыпкын ажылдап турган. Машинаның документилерин көргүскеш, Тываже сөөртүр чүъктер барын айтырарга, кайыын чүдүрүп алырын, каяа чедирерин дораан айтып бээр. Чүү дээр боор, чолаачылар элээн-не хөй акша ажылдап ап турдувус – амыдыралга чедер, харын-даа артар.

Совет Эвилели буступ дүшкен, ажылдап турганым “Черлик дивизия” (республиканың көдээ ажыл-агый яамызының автобаазазын чон ынчаар адап турган, чүге дээрге ооң машиналары Тываның кайы-даа булуңунга чоруурлар) сандараан соонда, багай “Жигулим”-биле таксилеп эгелээн мен. Бо берге үеде ол ажылымны кагбаан мен. Колдуунда Кызыл хоорайның иштинге пассажирлер сөөртүп чоруп турар мен.
Черле чолаачы кижи болгаш, “Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар” деп федералдыг национал төлевилелдиң дугайында дыңнаан болгаш, ону республикада канчаар боттандырып турарын солун-сеткүүлдерден болгаш радио-телевидениеден сонуургаар мен. Хоорай иштинге дүн-хүн чок чоруп турар болгаш, Кызылдың кудумчуларында оруктарның экижээнин, эң ылаңгыя пассажирлер сөөртүп турар чолаачы меңээ элээн эптиг апарганын көрүп чор мен.

Кызылдың Титов, Бай-Хаак кудумчуларында оруктуң капитал септелгезин чорудуп, ону ниитизи-биле дөрт дилиндектиг кылдыр калбартып, аай-дедир ийи-ийи дилиндектиг кылганы машина-балгат шимчээшкининге эптиг апарган. Бо кудумчулап, Кечил-оол, Калинин, Магистральная, Иркутск, Бай-Хаак кудумчуларынче үнүп болур.
Хөй автомобиль шимчээшкинниг РПС, “Обувь” садыг баазаларының чоогунда Каменистая кудумчузунуң оруун септээни Кечил-оол, Калинин, Магистральная, Иркутск, Бай-Хаак кудумчуларындан ынаар пассажирлер чедиреринге эптиг болдурган.

Кызыл – Эрзин оруунуң белдиринден Спутник микрорайон баар орукту тутканы ооң чурттакчыларынга Кызылдың мурнуу микрорайоннары болгаш солагай талакы дачалар аразынга аргыжарынга эптиг байдалды тургускан. Автомобильдер хөй Магистральная кудумчузун оюп, Тиилелгениң 75 чылы, Бай-Хаак кудумчуларны таварты хоорайның мурнуу микрорайоннарынче болгаш төвүнче пассажирлерни дүрген чедирип болур.

Кызылдың ортузун дургаар шөйлүп чоруткан Рихард Зорге биле Шевченко кудумчуларында оруктарга асфаль чадыптарга, ол кудумчулар-биле пассажирлерни Карбышев, Ипподромная, харын-даа мырыңай Спутник микрорайонга чедирери элээн дүрген-даа, айыыл чок-даа апарган деп болур.

Хоорайның төп болгаш хөй автомашиналар чоруп турар Ленин, Кочетов кудумчуларын, Гастелло аттыг дыштанылга парыгы – Интернациональная кудумчузу кварталды, Кочетов биле Комсомольская кудумчуларының белдиринде, чоннуң “Чуртталга бажыңы” (Дом быта) деп адай бергени хөй садыг-наймаалыг алды каът бажың чоок-кавызы дээш өске-даа кудумчуларда оруктарны алгыдып септээни, машиналар тургузар “кармактарны” тутканы таксиге пассажирлерни олуртуп алырынга болгаш дүжүрүп каарынга эптиг болдурду.

Кызыл хоорайны доора чыдар Интернациональная кудумчузун узадыр септеп, чылыг төвүнүң улуг хоолайының артында чыдар чаа микрорайоннарже орукту ажыдарга, такси чолаачыларынга пассажирлер аргыштырарынга дыка-ла эптиг болу берди.

Кызыл хоорайның иштинде автомобиль оруктарын эптиг кылдыр экижидир септеп турарын база “Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар” деп национал төлевилелди Тывада чедиишкинниг боттандырып турары деп-ле бодаар-дыр. Чамдык кижилер ышкаш, ол-бо даргаларга өөрүп четтирдим деп биживес мен, ынчалза-даа республиканың, ооң найысылалы Кызыл хоорайның удуртулгазы кызымак ажылдап турарын демдеглевес арга чок-тур.

Чүгле оруктарга эвес, а бүгүдеге ажыл-херээвис бүдүнгүр-ле болзун!

Кызыл-оол ДАМБУУ, хоочун чолаачы.

“Шын” №5 2024 чылдың январь 24