Эмчиниң ачы-буянныг үүлези – амыдырал-чуртталганың кандыг-даа байдалдарынга кижилерниң амы-тынын камгалаары. Тываның эмчилери бо чаагай үүлезин төлептиг күүседип чоруурлар. Аңаа дараазында болуушкуннар бадыткал.
Ак-Довурак хоорайда асбест комбинадының кагдынган бажыңнарын бузарынга киржип тургаш, айыыл-халапка таварышкан ажылчынның амы-тынын камгалаарынга республиканың дугаары бир эмнелгезиниң травматолог-ортопед хирург эмчизи Эргил Чадамба эрес-дидим чоруун көргүскени Тывага, бүгү Россияга билдингир.
Украинада дайынчы хөделиишкиннерге киришкеш, балыгланган солдаттарның болгаш офицерлерниң амы-тынын камгалаарынга киржип, Луганск хоорайның эмнелгезинге ажылдааш, келген эмчилерни апрель 24-түң хүнүнде Кызыл хоорайже улуг орук аксынга төрелдери, чоок кижилери болгаш эш-өөрү улуг өөрүшкү-биле уткуп алганнар.
Тускай дайынчы операция эртип турар Украинаже аъттанып турган эмчилерни апрель 3-те үдеп турувуста, бистиң сагыш-сеткиливиске дыка дүвүренчиг болганы чугаажок. Ол бүгү ам эмчилеривистиң-даа, оларның чоок кижилериниң-даа соонда калган. Дайынчы хөделиишкиннер болуп турар Луганск Улус Республикага боттарының эмчи хүлээлгезин бедик профессионал деңнелге күүседип, дайынчы хөделиишкиннерге балыглаткан хөй дайынчыларның амы-тынын олар камгалап, ачы-буянын көргүскеннер. Бөгүн дараазында эмчилерге ада-иези, төрелдери, эш-өөрү, харын-даа мырыңай бүгү Тыва чоргаарланып турар деп чугаалаар болза, улуг-ла хөөредиг чок. Травматолог-ортопед эмчи Дмитрий Олегович Кыргыс, хирург эмчи Алдын-Херел Борисович Моңгуш, анестезиолог эмчи Дмитрий Робертович Ондар, стоматолог-хирург эмчи Сылдыс Херел-оолович Өлчейбен, травматолог-ортопед эмчи Маадыр Радионович Куулар, хирург эмчи Айдың Эресович Серен-оол. Бо эмчилер шупту республиканың № 1 эмнелгезинде ажылдап турарлар. Оларны хирург эмчи, амгы үеде Күрүне Думазының депутады Айдың Николаевич Сарыглар баштап чораан. Украинада чоруп турар тускай дайынчы операцияның киржикчилериниң амы-тынын Тываның эмчилериниң камгалап турганын чүгле эрес-маадырлыг чорук деп бедии-биле үнелээр бис, эмчилеривистиң боттарын маадырлар деп адап, оларга чоргаарланыр бис. Ооң база бир бадыткалы – шериг албан-хүлээлгезин эрттирип тургаш, Чечен Республикага дайынчы хөделиишкиннерге эрес-дидим чоруун көргүскеш, “Эрес-маадырлыг чорук” (Орден Мужества) орден-биле шаңнаткан, амгы үеде хирург эмчи Алдын-Херел Борисович Моңгуштуң Украинага ажылдап турган эмчилеривистиң аразынга чорааны.
Хирург эмчи Айдың Эресович Серен-оол Красноярскының күрүне университединиң эмнелге херээ факультедин 2013 чылда дооскан. Новокузнецк хоорайда эмчилерниң билиин бедидер институттуң интернатуразынга хирург эмчи кылдыр билиин бедиткен. 2014 чылда республиканың № 1 эмнелгезиниң өрттенген кижилер эмнээр салбырынга хирургтап ажылдап кирген. Агаар-десант шериинге албан-хүлээлгезин эрттирер күзелин боттандырып, аныяк эмчи оол шеригже бодунуң эки туразы-биле чоруткан. Ооң дурт-сыны бедик, ал-боду мөге-шыырак болгаш, агаар-десант шерииниң дайынчызы болурунга дыка тааржыр. Украинага 2014 чылда хан төгүүшкүннүг болуушкуннар эгелээрге, Айдың Серен-оолдуң шериг херээ эрттирип турганы агаар-десант кезээн Самара хоорайдан Украина-биле кызыгаар чоогунче октаан. Ынчан шеригден халажыр үези келген болгаш, төрээн Тывазынче чанып келгеш, республиканың № 1 эмнелгезинге катап хирургтап ажылдай берген.
Украинада шериг хөделиишкиннерге балыглаткан дайынчыларның амы-тынын камгалап, аңаа барып ажылдаар апаарын республиканың № 1 эмнелгезиниң эмчилери черле билип турганнар. Чүге дээрге Россияның өске девискээрлеринден эмчилер Луганск болгаш Донбасс улус республикаларның шериг эмнелгелеринде барып ажылдап турарының дугайында дыңнааннар. Украинаже чоруур үе кээрге, республиканың № 1 эмнелгезиниң кол эмчизиниң оралакчызы Айдың Серен-оол эмчи эштериниң бөлүүн баштап алгаш, апрель 3-те Москваже чорупкан. Аңаа оларны хирург эмчи, Күрүне Думазының депутады Айдың Сарыглар манап турган.
Луганск Улус Республиканың Луганск хоорайда республиканың клиниктиг эмнелгезинге Тываның эмчилериниң бөлүү ажылдап турган. 1000 кижини хары угда чыттырып эмнеп болур кончуг улуг эмнелгени балыглаткан дайынчыларга дүрген дуза чедирериниң эмнелгези кылдыр эде кылган болган. Луганск хоорайдан 40–50 километр хире ыракта Первомайская, Рубежная хоорайлар талазында эң изиг-изиг тулчуушкуннар чоруп турар. Оларның дааш-шимээни Луганскыга дыңналып кээр. Тулчуушкуннар үезинде балыглаткан солдаттарны болгаш офицерлерни тыва эмчилерниң ажылдап турганы эмнелгеге дүне-хүндүс дивейн эккээр. Оларның аразында тыва оолдар база бар болган. Камчаткада далайның десант шерииниң дайынчызы, Мөңгүн-Тайга чурттуг Намы Шойгу дыка аар эвес балыглаткан. Тыва эмчилер ону чүгээртедир эмнээш, телефон дамчыштыр ада-иези-биле чугаалажырынга дузалашканнар. Намсүрен Суур-оол минаның бузундуларынга арны, чаагы, эктинче балыглаткан боорга, стоматолог-хирург эмчи Сылдыс Өлчейбен операцияны дарый кылган. Таңды кожууннуң Дүрген суурдан Буян Оюн база балыглаткан, аңаа база операцияны шалыпкын кылганнар. Бо оолдарны шуптузун Россияга эмнээри-биле чоруткан. Балыглаткан тыва солдаттарның аразында арга-дуржулгалыг дайынчы база бар болган. Ол дээрге сес чыл дургузунда шериг херээн эрттирип келген, Сирияда дайынның киржикчизи, Кызыл хоорай чурттуг Вадим. Балыгларын экиртир эмнедип алгаш, катап база ротазынче, дайынчы эш-өөрүнче чоруур күзелин ол илередип турган.
Тыва эмчилер чаңгыс чер-чурттуглары солдаттарга шыдаар шаа-биле дузалажып, хүнезинненип алгаш чорааны тыва аъш-чемни оларга берип, чылыг идик-хепти база кедирип кааннар.
Украинада дайынчы хөделиишкиннер үезинде балыглаткан хөй солдаттарның болгаш офицерлерниң амы-тынын тыва эмчилер камгалааннар. Оларның шуптузун Луганск Улус Республиканың кадык камгалал яамызының хүндүлел бижиктери-биле шаңнаан. Ында “Луганск Улус Республиканың чурттакчыларының амы-тынын камгалаарынга киришкени дээш” деп бижээн.
Тыва чоннуң оолдары, тыва дайынчылар, тыва эмчилер Россияның шериг-политиктиг эрге-ажыктарын мынчаар эрес-дидим камгалап турарлар.
Шаңгыр-оол МОҢГУШ.