Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызылда Хоочуннарның болгаш инвалидтерниң бажың-интернадынга чорааш, олар-биле аяк-шайны аартап ора, Чазактың ажыл-чорудулгазын чугаалажып, хоочуннарны дүвүредип чоруур айтырыгларны база оларның арга-сүмезин дыңнап чугаалашкан.
«Хоочуннар бажыңын кезээде кичээнгейге ап, оларның чурттап орар байдалын хынап, улуг назылыг хоочуннарывысты сагыш-сеткил талазы-биле деткип, кичээнгейге ап чоруур бис. Сөөлгү катап 2-3 чыл бурунгаар ужуражып барган кижи мен. Ол үеге деңнээрге, байдалы оранчок экижээн, арыг-силиг, чырык, чылыг апарганын эскердим. Ынчалза-даа чедир кылыр чүүлдер ам-даа хөй. Чижээ, соңгаларын солуур, бүдүн чыл дургузунда боттарының өстүрүп алган ногаазын ажаап алырынга теплицаны чедир тудары, материал-техниктиг баазазын чаартыры дээш оон-даа өске.
Улуг назылыг кижилеривис-биле Шагаа дугайында чугаалажып, чолукшулга езулалының ужур-утказының дугайында аныяк-өскенге эки тайылбырлап берип чоруурун чугаалаштывыс. Ада-иезиниң хайгааралы чок арткан болгаш өскүс уругларның кадет корпузу биле Хоочуннар бажыңының аразынга «салгалдарның көвүрүүн» тургузар дээн саналымны деткээнинге канчаар-даа аажок өөрүп четтирдим. Бо ийи албан черлери кожа чыдар болганындан аразында доктаамал сырый харылзаалыг ажылдап турар. Кадет корпустуң өөреникчилери кырган-ава, кырган-ачаларынга дузалажып, боттарының билбес чүүлдерин олардан өөренип, делегейже көрүүшкүнүн оларның мерген-угаанныг дуржулгазының ачызында ажыдып, а олары боттарының ээлчээнде ада-иезиниң эргелелин көрбейн чоруур ажы-төлге энерелдиг ие сеткилинден чылыг-чымчак сөстерин сөңнеп, арга-сүмезин берип, кайы-даа тала бот-боттарынга ажык-дузалыг болуп, чааскаан артпас болур. Чүгле өөредилгеден аңгыда, өзүп орар уругларга амыдыралда база бир чугула чүүл – күш-ажылчы кижизидилге болгай, өскүс оолдарга бир-ле ажыктыг чүвени кылып билир кылдыр өөредип каары, чижээ, огородка ногааны канчаар тарыыры, хөрзүннү болбаазырадыры, ногаа-чимисти ажаап өстүрери, база хоочуннар бажыңының баазазынга мини-ферманы туткаш, аңаа кадет корпустуң оолдары барып дузалажыр болза, кайы хире ажыктыг улуг деткимче болуру чугаажок. Бичии оолду чанынга олуртуп алгаш, анаа эргеледип, чассыдып каарга безин, өскүссүреп чоруур чаш кижиге дыка улуг деткимче дээрзи кижи бүрүзүнге билдингир. Ынчангаш мындыг хевирлиг көвүрүгнү тургузуп алыр болзувусса, хоочуннарывыс биле ажы-төлүвүстүң аразында быжыг доң тургустунуп, чоок кижилер апаары чадапчок.
Амгы үеде мындыг дуржулганы делегейде тывалар бир дугаар эгелеп турары чадапчок. Салгалдар аразында дорт харылзааны катап тургузары чугула. Шаанда өскүс ажы-төлдү төрелдер аразында үлежип алгаш, төлептиг кижилер кылдыр өстүрүп чораан-на болгай. Бо эгелээшкин өг-бүлени бүрүнү-биле кайыын солуп шыдаар, ынчалза-даа, төлзүрек, иезирек чорукту деткип, «салгалдар көвүрүүн» туда бээр болза, чазыг чок.
Алена ЛАГБЫ белеткээн.