Хаяда, Меңгилең Сааялар – амыдыралче чүткүлдүг, чогаадыкчы салым-чаяанныг, тыва чоннуң келир үези дээш кызып чоруур өг-бүлелерниң бирээзи. Оларның кайызының-даа амыдыралчы оруу башкылаашкын ажылы-биле харылзаалыг. Өөнүң ишти Хаяда Викторовна 20 чыл дургузунда даштыкы дыл башкылап ажылдап чоруур. А Меңгилең Борисович спорттуң “Тхэквондо” хевиринге тренер башкы болуп, 11 чыл ажылдаан. Өөреникчилерин шаңнал-макталдыг черлер чедир өөредип чораан. Ол боду спорттуң ук хевиринге “кара курлуг” улуг тренер башкы. Тренер болуп ажылдаар мурнунда ол керээ чарып алгаш, шериг албанынга ажылдап чораан.
Салгал дамчаан салым-чаяан
Ооң ачазы, дуңмалары база боду шупту кызыгааржылар. Меңгилең – дайынчы хөделиишкиннер хоочуну. Ооң ачазының талазындан кырган-ачазы Пётр Сарыг-оол чазаныр, шевер кижи болгаш, Эрги-Барлык сумузунга күш-ажыл башкызы болуп ажылдап чораан. Меңгилең бичиизинде кырган-ачазының чанынга өскен болгаш, чазаныр ажылды караа-биле көрүп, холу-биле тудуп өзүп келген. Бодунуң шаа-биле ыяш-даштан янзы-бүрү дүрзүлерни база кылып алыр турган. Школага өөренир назыны чеде бергени-биле, хоорай черже чурттап чоруй-даа барган болза, дыштанылга санында кырган-ачазынче баар турган.
Кырган-ачазы Пётр Сарыг-оол бодунуң чазап кылган ажылдарын ажы-төлүнге салгалдан салгалче дамчып чорзун дээш оглунга арттырып берген. Бодунуң ээлчээнде Меңгилең ачазындан ук ажылдарны салгалдан салгалче дамчыдары-биле хүлээп алган. Оларның аразында столда олурар В.И. Ленинниң овур-хевири онзагай черни ээлеп турар. Меңгилең, Хаяда Сааяларның өг-бүлезиниң “Өөренир, өөренир, база катап өөренир” деп кыйгырыг-биле чурттап чорууру кырган-ачазындан дамчып келген В.И. Ленинниң овур-хевири-биле үннежип турар. Ук овур-хевирни улуг өгбезиниң ханы утка сиңирип кылгаш, арттырып каанынга олар бүзүрээр.
Афганистан кызыгаарынга албан-хүлээлгезин эрттирип чораан үезинде даштан дүрзүлер кылыптарга, эш-өөрү сувенир кылдыр үлежип алгаш барганын Меңгилең Саая сактып чугаалаар. Чылдар иштинде ус-шевер ажыл кылбайн-даа чораан болза, үш чыл бурунгаар ук ажылга ооң сонуургалы катап база оттуп келген. Шак ол салым-чаяаны-биле акша-хөреңгини ажылдап алыр аргазын боданып эгелээн болгаш, мастерская ажыдып алган.
Ус-шеверлер коворкингизи
Ус-шевер ажыл боттандырар мастерская ажыдып алырга, ооң дуңмалары база ханындан чазаныр, шевер улус болгаш, акызының чанынга кээп, ажылдап эгелээннер. Өске улуска база чазаныр оран-сава, дериг-херексел херек чүве-дир дээрзин ол ынчан билгеш, мастерскаяны хүнде, неделяда, айда арендага ап болур арганы тургускан. Кижи бүрүзү тускай ажылдаар оран-сава кылып, дериг-херекселди бүрүнү-биле садып ап шыдавас болгай. Оон аңгыда Меңгилең ук мастерскаяда боду чагыгларны хүлээп, бажың эт-херекселдерин база кылып турар. Ооң кылып турар ажылдарының аразындан бедиктенир чада апаар сандай садып алыкчыларның онза сонуургалын оттурган.
Чазаныкчылар арендазын төлеп алгаш, бот-боттарының аразында арга-дуржулгазын үлешпишаан, ында салдынган дериг-херекселдер-биле ажылдап, күзээн ажылын чазап кылып алыр шөлчүгешти “Ус-шеверлер коворкингизи” деп адаар дээрзин Меңгилең Саая тайылбырлады. Аңаа боду чагыглар хүлээп, бодунга ажылдап ап база болур аргалыг. Ыяш-биле ажылдаар дериг-херекселдерни бүрүнү-биле “Хууда сайгарлыкчыларны деткиир фондунуң” дузазы-биле чээли алгаш, садып алганнар.
Нарын айтырыгларның бирээзи материал айтырыы дээрзин ол демдегледи. Чымчак ыяш материалын албан республикадан дашкаар хоорайлардан чагыдар ужурга таваржып турар. Тывада чүгле 1-2 кижи материал садып ажылдап турар. Шак бо айтырыгны шиитпирлээри база чугула.
Чалыы салгалга билиглерни дамчыдары-биле...
Ажы-төлдүң келир үезин база бодап, хол-буду туттунгур, бодунуң хереглелин кылып алыр кижилер болзун дээш янзы-бүрү темаларга “Бичии чазаныкчы” деп мастер-класстарны эрттирип турар. Бир дугаар кичээлге бичии оолдар, уругларны интернет четкизинде боттарының бөлүү таварыштыр чыып алгаш, сандай кылырынга өөреткеннер. Мастер-класстар суббота санында 14:00 шакта эртип турар. Ус-шеверлер бөлгүмүн база ажыдып алган. Бөлгүм вторник болгаш четверг хүннеринде 10:00 шакта болгаш 15:00 шакта болуп турар. Мастер-класстарже-даа, бөлгүмче-даа 7-8 хардан өрү оол-даа, кыс-даа уругларны хүлээп ап турарын шевер дыңнатты.
– Бир дугаар ээлчегде дериг-херекселдер-биле ажылдаарының айыыл чок чоруун уругларга өөредир бис. Сандайны кылыр материалды белеткээш, тайылбырлап, көргүзүп бээрге, уруглар боттары хемчээп, шыйып тургаш кылыр. Оол-даа, кыс-даа уругларның чазаныр ажылга сонуургалы күштүг-дүр. Ылаңгыя кыс уругларга ыяш хирээлээри безин аажок солун. Ол ышкаш уруг бүрүзү-биле аңгы тускайлаң база ажылдап турар мен. Түңнелинде уруг бүрүзү бодунуң адын болгаш назы-харын демдеглээн ажылын бажыңнарынче ап алыр. Ол уругга канчаар-даа аажок улуг белек, төөгү болуп артары чугаажок – деп, Меңгилең Саая тайылбырлады.
Чаа технологиялар сайзыраанындан уруг-дарыг телефон, компьютерлерже хөй үезин чарып турар апарган үеде уруг-дарыгны мындыг ажылга хаара тударының эптиг аргазы шак мындыг бөлгүмнер дээрзи чугаажок. Оол уруг өзүп келгеш, кадаг-маска тудуп, эр кижиниң кылыр ажылдарын билир болуру күзенчиг болгай. Кыс-даа уругларга бажыңының ишти-даштын септеп-селип шыдаар кылдыр өөренип алыры артык эвес.
Хаяда, Меңгилең Сааяларның өг-бүлези ада-иези чок арткан уруглар бажыңындан оолдарны мастерскаязынга өөредир күзелдиг. Ол ышкаш башкылар хүнү, адалар, иелер, кырган-авалар хүнү дээн чижектиг байырлалдарда белек кылыр мастер-класстар эрттирерин база планнап турар.
Улуг улуска курстарны база ажылдап кылып турарлар. Улуг уруу SMM-специалист, ада-иезиниң эгелеп алган ажылының дугайында интернет четкизинде чырыдып ажылдап турар. Ийи дугаар оглу тускай шериг операциязында киржип турар. Дөрткү классчы оглу ачазының дузалакчызы, боду-ла ойнаарактарны чазап, уруглар садынче барып турар дуңмазы-биле үлежип ойнаар.
Сааяларның өг-бүлезиниң амыдыралда кыйгырыы “Өөренир, өөренир, база катап өөренир!”:
– Күзел бар болза, канчаар-даа акша ажылдап алыр арганы тып ап болур. Билиглер кижиге артык эвес, чүнү-даа болза өөренип-ле чорааны дээре. Ам дораан хереглеттинмезе-даа, кажан-бир черле херек апаар. Амгы үеде интернет четкизинде чүү-даа бар, ооң дузазы-биле чүнү-даа кылып, кандыг-даа билиглерни шиңгээдип ап болур. Бот-өөредилге дузазы-биле сайзырап, бут кырынга туруп кээп болур аргалар хөй-дүр. Өөредилге черин доозупкаш келгеш, ажыл чок деп чылдагааннап олурган ажыы чок. Шимченип-ле чоруур болзувусса, амыдырал – холувуста.
Ус-шеверлер коворкингизиниң турар чери: Кызыл хоорайның Складская кудумчузунда 1 дугаар бажың.
Чыжыргана СААЯ.
Чуруктарны маадырларның архивинден алган.