Тываның үндезин чурттакчыларының аңгы-аңгы төрел-бөлүктериниң ызыгуур салгаан тургузуун шинчилээр ажыл эгелээн.
Москвада Палеоэтнология шинчилелдериниң төвү биле Тываның күрүне университеди этнография-антропологтуг тыва экспедицияны Чөөн-Хемчик кожуунда эгелей берген.
Ук шинчилелдерниң сорулгазы, тыва чоннуң этнография, антропология болгаш генетиказын өөренип көөрү болуп турар. Кол кичээнгейни тыва чоннуң аңгы-аңгы төрел-бөлүктериниң ызыгуур салгаан тургузуунче угландырган.
Экспедицияның ажылының түңнелинде чыгдынган чаа билиглер Тываның төөгүзүн тургузарынга, тываларның биологтуг статузун болгаш кадыының амгы байдалын өөренип көөр арганы бээр.
Шинчилел ажылы аңгы-аңгы этаптарга эрттер - анкетирование, генеалогтуг болгаш социал-демографтыг база төөгүлүг медээлер чыылдазы; биология-антропологтуг арын-шырай болгаш дурт-сын тургузуунуң характеристиказының шинчилели; генетиктиг харылзаалар болгаш аарыглар ылавылап тодарадырынга хан дужаары.
Түңнелинде, Тываның этнокультурлуг болгаш төрел-аймак ызыгуурунуң бүрүн характеристиказын үндүрер.Чыгдынган медээлер тываларның этно-девискээр аайы-биле даштыкы хевирин тодарадырынга болгаш этниктиг төөгүнү ханы өөрениринге ажыглаттынар.
Биология-антропологтуг болгаш генетиктиг шинчилелдер программазынче дурт-сынның, баштың болгаш арынның хевири, хемчээлин шинчилээри кирип турар. Ону шинчилээрде, тускай херекселдерни ажыглаар; баштың болгаш арынның шынарын тодарадыр тускай шкалалар; арынның аңгы-аңгы талаларындан фото-чурукка тырттырар; салааның болгаш адыштың изин типографтыг будук дузазы-биле чыыр; аас иштиниң болгаш диштерниң шинчилелин стоматология көрүнчүүнүң дузазы-биле чорудар, диштерни чукка дүжүрүп кылыр; молекуляр-генетиктиг шинчилел кылырынга ханның чижек-хевирлерин чыыр.
Сонуургалдыг киржикчилер боттарының хууда анализтериниң (үр хуусаалыг лабораторлуг шинчилелдер негеттинмес) түңнелдерин болгаш специалистиң тайылбырын дыңнап алыр аргалыг болур.
Экспедиция үезинде бүгү чыгдынган медээлер бөлүк аайы-биле ниити характеристика үндүреринге болгаш анализтерни деңнештирер азы дөмейлештиреринге ажыглаттынар. Төлевилел чүгле эртем талазынче угланган болгаш кижилерниң дугайында хууда медээлерни камгалаар хоойлуну эртемденнер шыңгыы сагып турар.
#новоститувы #новоститывы #новостикызыл #кызыл #тувамедиагрупп #Тува #Тыва #Tuva #TMG #TMGNEWS #Tuvanew