Тыва кижи көшкүн амыдыралдыг. Ол эътти чыдытпайн, өске-даа аъш-чемни баксыратпайн, үр үе шыгжап, ооң соонда ажыглап болурунуң аргаларын билир чораан.
Доңгурган эът
Кышкы үеде өг-бүле бүрүзү улуг боданы чиш кылып чиир турган. Бода эъдин даштыгаа тускай сери азы эът кажаазы кылгаш, доңуруп алыр. Доңурган эътти чүгле кыжын чиир. Чамдык таварылгада доң эът базырыгга, сериге, кажаага үр чыткаш, додугуп, чаа шынарын чоорту чидирип болур. Ынчангаш чамдык тывынгыр улус үүжезин өг чанынга арыг харны оваалааш, ооң иштинге суп каар турган. Ол үүжени чазын чазарга, чаа аайлаан мал эъди-биле дөмей амданныг, чаагай болур, база бир чаа чиш чиген ышкаш сагындырар.
Сүттү шыгжаары
Чайын сүт ажыычал. Ынчангаш ол белен ажывазын дээш, хайындыргаш, ажыдыр дузааш, экидир саарып-саарып, савага кудуп аар. Дустуг сүт белен ажывас. Шай сүттээрде, олче баштай дус кагбайн, сүттеп алгаш, ооң соонда дус четпээн болза, немей дузаар.
Доңурган сүт
Сүттү кыжын савага доңуруп алыр. Доң сүт үр турар болза, шынары баксырап, сарыг-сугланып, итпектели бээр. А бир эвес доңурган сүттү хапка суккаш, арыг харга хөөп каар болза, ооң шынары белен читпес.
/ Э. Намзалдың «Холу чемзиг авам сөңү» деп номундан алган.
“Шын” №2 2025 чылдың январь 23