Ада-иелерге
Доозукчу уругларлыг ада-иелерни бо хүнде дүвүредип чоруур айтырыг – шылгалдалар, аңаа белеткел. Ылаңгыя совет үеде өөренип чораан чамдык ада-иелер шылгалдаларга хамаарышкан “ГИА”, “ОГЭ”, “ЕГЭ” деп хурааңгайлаан сөстерден шуут “бажы ыжар”, утказын-даа эки билбестер. Ону кысказы-биле тайылбырлаарын кызып көрээл.
Бир-ле дугаарында, ГИА деп чүл? Күрүнениң түңнел аттестациязы (государственная итоговая аттестация) дээрге, 9 болгаш 11 класстарга албан дужаар шылгалдалар-дыр. Ооң хевирлери: ОГЭ, ЕГЭ, ГВЭ.
ОГЭ (основной государственный экзамен) — 9 класска дужаар күрүнениң кол шылгалдазы. Кол дээн утказы, ону чурттуң шупту школачылары дужаар.
А 11 класстарга – ЕГЭ (единый государственный экзамен). Чаңгыс аай күрүне шылгалдазын чүгле 11 класс дооскаш, дээди өөредилге черлеринче кирер дээн доозукчулар эртер.
ГВЭ (государственный выпускной экзамен) — ниити билиг школаларында өөренип турар тускай категорияның доозукчулары (кадыының байдалы кызыгаарлыг, инвалид уруглар) дужаар.
Ам хевир бүрүзүн тодаргайлап көрээл.
ОГЭ-ниң түңнели-биле школачы улаштыр өөренгеш, ийи чыл болганда, ЕГЭ дужаап болур азы ортумак өөредилге черинче (колледж, техникумнар) кирип алыр аргалыг. Тоску классчы албан дужаар 2 эртемни (орус дыл, математика) болгаш школа программазындан 2-ни бодунуң күзели-биле шилип алгаш, дужаар. Математиканы 2 модульга эртер — алгерба биле геометрияга. Орус дылды база каш янзы хевирге кылыр: чогаадыг, эдертиг, тест. Чурттуң шупту школачыларының албан эртер ийи шылгалдазы-дыр.
2020 чылда школа программазынга албан дужаар шылгалдаларга база бир эртем — англи дылды киирерин планнап турар.
Тос класстың өөреникчилери ОГЭ-ни боттарының школаларынга, башкыларының хайгааралы-биле эртер.
ЕГЭ деп шылгалдавыс российжилерге чаа чүүл эвес, ол 2003 чылдан тура, чуртта идепкейлии-биле эртип турар. Ол гимназия, лицей база школа доозукчуларының дээди болгаш ортумак өөредилге черлеринче кирериниң шылгалдазы-дыр.
Бо шылгалданы эртерде, база-ла албан дужаар 2 эртем (орус дыл, математика) болгаш школа программазындан күзээни 2 эртемни шилип алыр.
11 класстың доозукчулары ЕГЭ-ни өске школаларга, күрүнениң хамаарылга чок шылгалда комиссияның кежигүннериниң хайгааралы-биле дужаар. ЕГЭ-ниң түңнели-биле доозукчу дээди өөредилге черинче кирер аргалыг.
Тываның өөредилге адырының чаа медээзи-биле алырга, март 11-де 220 тоску классчы орус дылга түңнел чугаа (собеседование) эрткен. Ооң киржикчилери дээрге, зачет албаан азы чөптүг чылдагаан-биле шылгалдага келбейн барган доозукчулар-дыр. Олар ГИА дужаарынче кирер эрге — зачетту албан алыр ужурлуг.
Ол хүн 9 класстарның 95 хуузу зачеттарны алган. Уруглар 4 онаалганы күүсеткеннер: сөзүглелди ыыткыр номчааш, ооң утказын дамчыдар, шилип алган бир темазынга монолог кылыр, база шылгалда хүлээп турар башкы-биле аразында чугааны (диалогту) чорудар.
Харыыга белеткенири-биле киржикчи бүрүзүнге 15 минутаны, а кадыының байдалы кызыгаарлыг уругларга 30 минутаны берген.
Зачет албаан азы чөптүг чылдагаан-биле келбейн барган киржикчилерге 2020 чылдың май 18-те катап дужаар арганы берген. Бо шылгалданың түңнели март 17-де билдинер.
Бо дугайында айтырыгларлыг ада-ие бар болза, ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының сайтызында (monrt.ru) ГИА, ЕГЭ/ОГЭ деп эгеден көрүп болур.
Алдынай АРАКЧАА белеткээн. #Шын