Тывада «Хөөмей» делегей академиязының инновация төлевиле- ли – Тываның хөгжүмнүг аас чогаалының медиатеказының байырлыг ажыдыышкыны болган. 2023 чылда культура болгаш уран чүүл адырында ниити национал ужур-дузалыг чогаадыкчы төлевилелдерни деткиир Россия Федерациязының Президентизиниң грантызы-биле боттандырган.
Медиатека — XX чүс чылдың эгезинде бижиттинген чүс ажыг хөгжүмнүг аас чогаалын чурагайжыткан электроннуг аудио-видео бижимелдер кирген фонд болур. Академия директорунуң оралакчызы Марьятта Бадыргының чугаазы-биле: “Медиатеканың хөй кезиин чүгле үн бижидилгелеринде артып калган тыва хөөмей-сыгыттың ховар дээн шыгжамырлары тургузуп турар. Сибирь чоннарының хөгжүмнүг аас чогаалының чыыкчызы, ат-сураглыг алтай этнограф Андрей Анохинниң 1909–1910 чылда бижиткен ажылы – эң эрги бижидилге болур. Чидирип алыры харааданчыг эң ховар аас чогаал өнчүвүстү камгалап, кадагалап арттырары – бистиң сорулгавыс.
Боттарының бажыңнарында тыва аас чогаалының аудио бижимелдерин дилээн эртемденнерниң кыйгырыынга республиканың чурттакчылары идепкейлиг киришкен. Эрги магниттиг ленталарда база дискилерде эң ховар бижимелдер чыгдынган. «Чижээ, бир филолог эртемден чүс ажыг аудио бижимелдерни эккелген. Ол ону дыка хөй чылдар иштинде Тываның аңгы-аңгы булуңнарындан чыып алган.
Медиатеканың чаа аудио-видео материалдары эртемге ажыглаттынып, Тываның этнохөгжүм, аас чогаал, этнография база төөгү адырында эртем-шинчилелдериниң деңнелин делгемчидер дээрзинге төлевилелдиң авторлары идегеп турар. Хөгжүмнүг аас чогаал бижидилгелери репертуар чаартыр ажылдар үезинде улусчу күүседикчи-хөгжүмчүлерге, композиторларга үндезин тыва хөгжүмге даянган чаа концерт программаларын тургузарынга херек материалдар апаар.
«Хөөмей» делегей академиязының сайтызында «Медиатека» деп тускай рубрикада медиатеканың аудиовидео фондузун салган, ону кижи бүрүзү ажыглап болур. Тываның хөгжүмнүг аас чогаалын, культура болгаш уран чүүлдүң шинчилекчилери, күүседикчи-хөгжүмчүлер, башкылар, ону сонуургап чоруур кижилер бирги ээлчегде ажыглаар кылдыр көрген. Медиатеканың медээлер баазазы хоойлу езугаар ооң ээзиниң, күүседикчилерниң, үезиниң, чериниң, бижидилгениң авторларының дугайында информацияларлыг.
Төлевилел күүселдезиниң үези төнгенинден медиатеканы долдурары доосту бербес, чурттакчыларның, аас чогаал экспедицияларының дамчыткан материалдары, концерттерден бижидилгелер, медиатека өрээлинге ол сорулгага албан-биле бижиткен бижидилгелер ону ам-даа долдурар” — деп демдеглээн.
Бистиң корр.
Чуруктарны интернеттен алган.
“Шын” №94 2023 чылдың декабрь 9