Тыва Республиканың инвестиция конференциязы
Инвестициялыг төлевилелдерни Тываже киирери– республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге кончуг чугула ажыл-чорудулга. Тыва Республикаже инвестициялыг төлевилелдерни киирериниң болгаш оларны боттандырарының айтырыгларынга тураскааткан Тыва Республиканың инвестиция конференциязы ноябрь 28-те Кызылга болуп эрткен. Бо конференцияны “Енисей Сибири” корпорацияның деткимчези-биле организастап эрттирген. Конференцияның ажылынга Тывада улуг хемчээлдиг инвестициялыг төлевилелдерни боттандырып турар корпорацияларның, республикаже боттарының акша-хөреңгизин кииреринге сонуургалдыг Абакан, Красноярск дээш Сибирьниң өске-даа хоорайларында компанияларның болгаш Моолдуң төлээлери киришкен.
Конференцияның киржикчилери элээн улуг хемчээлдиг төлевилелдерни боттандырып турар Агроүлетпүр болгаш Индустриалдыг парктарга, Кызыл хоорайда тудуп турар хөй каът бажыңнарлыг чаа микрорайоннарга, демир-бетон тудуг материалдарының заводунга, “Чедер” курортка болгаш Дус-Хөлге барып чорааннар.
Кызылда Аныяктар ордузунга “Енисей Сибириниң экономиказының хөгжүлдезинге Тыва Республиканың ужур-дузазы” пленарлыг хурал болуп эрткен. Тыва Республиканың инвестиция конференциязынга киржип келгени дээш Сибирьде бизнести болгаш инвестиция салыышкыннарын чорудуп турар корпорацияларның, компанияларның төлээлеринге Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг өөрүп четтиргенин илереткен. Енисей Сибириниң регионнарының социал-экономиктиг хөгжүлдези оларның кады ажылдажылгазындан, бизнести сайзырадырынга таарымчалыг байдалды регион бүрүзүнге тургузарындан хамааржыр дээрзин Владислав Ховалыг демдеглээн. Тываның экономиктиг хөгжүлдезинге хөмүр-даш, алдын, ховар өңнүг металлдар дээн ышкаш казымал байлактарны болбаазырадып ажыглаары дыка улуг ужур-дузалыг, ооң-биле чергелештир бедик технологияларлыг төлевилелдерни республикага хөгжүдериниң баштайгы базымнарын регион кылып турарын ол чугаалаан.
Регионнуң экономиказын сайзырадырынга Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазы улуг рольду ойнаанын, бо программага тускайлап үндүрген федералдыг акшаландырыышкынның ачызында, эң ылаңгыя тудуг адырынга бурунгаар базымнарны республика кылганын, тудуг материалдары бүдүрер баазаны тургузуп шыдаанын, чуртталга бажыңнарының болгаш социал ужур-дузалыг объектилер тудуунуң хемчээлин улгаттырганын Владислав Ховалыг айыткан.
Моолдуң Кызыл хоорайда чиңгине консулу Чимид Ганболд база “Енисей Сибириниң экономиказының хөгжүлдезинге Тыва Республиканың ужур-дузазы” пленарлыг хуралдың ажыдыышкынынга сөс ап, улуг чыыштың киржикчилеринге байыр чедирип, Россия биле Моолдуң, эң ылаңгыя моол күрүне-биле кызыгаарлашкак Тыва-биле экономиктиг харылзаалар улам быжыгарынга бүзүрелин илереткен.
Бодунуң иштики курлавырларын шиңгээдип ап, хөгжүдеринге федералдыг төптүң берип турар дузазын республика чедиишкинниг ажыглап турарын “Стратегтиг ажыл-чорудулга төвү” фондунуң чиңгине директорунуң оралакчызы Татьяна Караваева демдеглеп, амгы үениң байдалы-биле холбаштыр Россия Федерациязының Чазаа Сибирь федералдыг округтуң, ооң иштинде Тываның хөгжүлдезиниң стратегиязын хүлээп алганын дыңнаткан. Стратегтиг угланыышкынга сайзыраарының улуг иштики курлавырлары Тывада барын айыткан. Ындыг курлавырларның бирээзи бедик технологияларга делгем хереглелдиг ховар металлдарны республикага болбаазырадып шиңгээдип алыры болгаш өске-даа угланыышкыннар.
Республиканы стратегтиг угланыышкыннарга киириштиргени-биле холбаштыр Тываның Баштыңы амгы үеде регионда боттанып турар “дириг” төлевилелдерге тус черниң чурттакчыларын хаара тударынга хамаарыштыр чугааны көдүрген. Тожунуң Ак-Сугда чес-порфир чыдынын “Ростех” күрүне корпорациязының “Кедилиг даг-руда төлевилелдери” (“Перспективные горнорудные проекты”) акционерлиг ниитилели болбаазырадып ажыглаарынга янзы-бүрү мергежилдерлиг 3300 ажылчын херегин Владислав Ховалыг айыткаш, оларны тус черниң чурттакчыларының аразындан белеткеп өөредирин “Ростех” күрүне корпорациязы-биле дугуржуп турарын дыңнаткан.
Эрзин кожууннуң Качык суму девискээринде Тастыг литий чыдынын шиңгээдип алырынга белеткел ажылын чорудуп эгелээн «Эльбрусметалл-литий» компанияның удуртукчузу Евгений Балуков Тываның Баштыңының көдүрген айтырыынга улажып, амгы үеде Тастыгже чер орук тудуунда Эрзин кожууннуң 63 чурттакчызы ажылдап турарын дыңнаткан. Аар чүъктүг машиналар чолаачылары, электриктер, слесарьлар дээш ниитизи-биле 1000 ажыг тускай мергежилдиг ажылчыннар херек апаар, оларны тус черниң чурттакчыларының аразындан өөредип белеткээр ажылды чоокку үеде эгелээр план барын Е. Балуков чугаалаан.
Пленарлыг хурал үезинде Тываның, Абакан, Красноярск хоорайларның төлээлери республикага боттандырып болур инвестиция төлевилелдерин конференцияның киржикчилеринге таныштырган.
Россияның стратегтиг сорулгалары Чөөн чүкче угланы бергенде, алызы барып Россия – Моол – Кыдат – Азия–Оожум океан девискээрже үнер демир-орук дургаар бодунуң географтыг байдалын, казымал байлактарын дээш өске-даа курлавырларын Тыва ажыглаар, сайзыраңгай экономикалыг республика апаар деп түңнелди Тыва Республиканың инвестиция конференциязының киржикчилери үндүргеннер.
Ш. ЛОПСАН.
Буян Ооржактың тырттырган чуруу.
“Шын” №92 2024 чылдың ноябрь 30