Бай-Тайга кожууннуң төвү Тээли суурда Н. Өлзей-оол аттыг Культура бажыңынга “Мөңгүлек” чечен чогаал болгаш хөгжүм каттыжыышкынының тургустунганындан бээр 40 чылынга болгаш ооң үндезилекчизи, чогаалчы К.С. Чүлдүмнүң (чурукта) 85 харлаанынга тураскааткан байырлалга чурттакчы чон хөйү-биле чыылган. Ырак-узактан аалчылар база арбын болган.
Кожууннуң культура эргелелиниң даргазы С.А. Күжүгет баштаан уран чүүл ажылдакчылары чыылган чонунга бараан болуп, ыр-шоор-биле байырлалды ажыткан. Дөртен харлап турар “Мөңгүлектиң” удуртукчузу Н.П. Салчак илеткел кылгаш, 1983 чылда тургустунган каттыжыышкынның төөгүзүн допчузу-биле таныштырбышаан, бөгүнгү ажыл-чорудулгазының дугайында чугаалаан. Эң баштайгы “мөңгүлекчилер” – Бай-Тайганың хүндүлүг хамаатылары К.С. Чүлдүм, С.Ч. Салчак, Б.С. Барба, Ч.К. Адыг-оол, композиторлар Б.С. Чамбыт, Г.Я. Базыр оларны чылыы-биле сактып, кайгамчык үлегер-чижекти салгакчыларынга арттырып каанын, оларның чогаадыкчы ажыл-херээн аныяк-өскен төлептии-биле уламчылап турарын илеткелчи онзалап демдеглээн.
Бай-Тайга кожуун чагыргазының даргазы А.Б. Хертек база кожуун баштыңының оралакчызы А.А. Шожунчап чыылганнарга байыр чедирип сөс алгаш, “мөңгүлекчилерниң” ажыл-ижинге бедик үнелелди берип, чурттакчы чоннуң культурлуг амыдыралынга оларның киирип турар улуг үлүг-хуузун демдеглеп, аныяк болгаш хоочун чогаалчыларга шаңналдарны тывыскан. “Бай-Тайга кожууннуң улустуң чогаалчызы” хүндүлүг атка хоочун башкылар К.К. Сарыг-Донгак, К.С. Байыр-оол, Т.С. Оссур база хоочун партия-совет ажылдакчызы Светлана Самбый-оол олар төлептиг болган. “Бай-Тайга кожууннуң алдарлыг ажылдакчызы” атты Н.П. Салчакка, “Бай-Тайга кожууннуң хүндүлүг хамаатызы” атты З.С-Д. Хомушкуга, Ч.Н. Хомушкуга тывыскан. Кожуун чагыргазы “Мөңгүлек” чечен чогаал болгаш хөгжүм каттыжыышкынын деткип, чогаалдарының чыындызын чырыкче парлап үндүрүп алзын дээш дузаламчы акшаны тускайлап үндүрүп бергени улуг деткимчениң бадыткалы болуп турарын демдеглевес аргажок.
Тываның Чогаалчылар эвилелиниң даргазы С.С. Комбу, Тываның улустуң чогаалчызы Кара-Күске Чооду олар сценаже үнүп байыр чедирген. Сайлыкмаа Салчаковна тыва дылды болгаш тыва чогаалды сайзырадырынга киирип турар үлүг-хуузу дээш элээн каш аныяк шүлүкчүлерни болгаш чогаал сайгарыкчызы, Бай-Тайга кожууннуң өөредилге эргелелиниң даргазы Р.М. Донгакка хүндүлел бижиктерни тыпсып, өртектиг белектерни сөңнээн.
Тыва Республиканың Чогаалчылар эвилелиниң даргазы Саяна Өндүр, Тываның улустуң чогаалчылары Николай Куулар, Мария Күжүгет, чогаалчы журналистер Лидия Иргит, Лара Хомушку база композитор, режиссер Альберт Хомушку олар “мөңгүлекчилерге” байыр чедирип, боодал чечектерни, суй белектерни сунган.
“Тывамедиабөлүктүң” болгаш ниитилел-политиктиг “Шын” солуннуң мурнундан хоочун журналист С.С. Балчыр хөй чылдарда парлалга-биле сырый харылзаазы дээш, хоочун “мөңгүлекчилер” Ким-оол Сарыг-Донгакка, Тараа Оссурга, Көк-оол Салчакка, Светлана Самбый-оолга, Шеңне Кужаанга хүндүлел бижиктерни тыпсып, белектерни сөңнээн.
Барыын-Хемчик кожууннуң “Мажалык” чечен чогаал каттыжыышкынының удуртукчузу Орлан Мандат-оолович Кара-Сал эмгежок эш-өөрүн эдертип алган сценаже үнүп кээп, байыр чедирген: “Кайгамчык хүндүлээчел “мөңгүлекчилерге” чалааны дээш өөрүп четтиргенивисти илеретпишаан, моон соңгаар-даа эгин-кожа ажылдап, демниг эдержип, чогаал ажылын холдан салбазын күзеп, тураскаал белектерни сунуп тур бис”.
Байырлалга “Мөңгүлектиң” үндезилекчизи К.С. Чүлдүмнүң уруглары, оолдары база киржип чедип келген. Бай-тайгажыларга мындыг чараш, ханы уткалыг байырлалды организастап эрттирип турары дээш четтиргенин илередип мөгейбишаан, чылыг сактыышкыннарын чугаалап, авазының болгаш боттарының мурнундан белектерни сөңнээн.
“Мөңгүлекчилер” аалчыларынга Бай-Тайганың ыдык черлериниң улуг фото-чуруктарын белекке берип, тураскаалга артар кылдыр чурукка тырттыржып алгаш, кафеге шайлап байырлашкан. Мындыг чырык байырлал улус-чоннуң сагыш-сеткилинге үр-ле уттундурбас өөрүшкү болуп артар дээрзи чугаажок.
/ Шеңне ДАРЖАА.
Тээли суур.
"Шын" №31 2023 чылдың апрель 29\