Эң-не баштай “Шын” солунну бирги класска өөренип тургаш көргенимни сактыр мен. Ынчан солуннуң арыннарының хемчээли улуг болгаш тиражы хөй турган. Ийиги классты доозупкаш, чүгүртүр номчуп турар апаргаш, ада-иемге “Шын” солунну номчуп берип эгелээн мен.
Солунумну Тываның кол эртинези деп санаар мен. Чүге дээрге ол чон аразында канчаар-даа аажок хүндүткелдиг болгаш үнелиг. Оон аңгыда ол чоннуң индири, тыва дылдың кадагалакчызы, суртаалчызы база болур. Кады кыраан солунумче улуг өөрүшкү-биле катап-катап бижиир-дир мен. Амы-хууда ынак солунумну мээң сүмелекчим, деткикчим деп үнелеп, чогаалчы салымым ооң-биле тудуш холбаалыг болганынга өөрүп чоруур мен. “Шынның” номчукчузу, бижикчизи база тарадыкчызы болгаш, солунумну үнелээр мен. Чаңгыс үндүрүлгезин номчувас болзумза, сагыжым саарзык апаар.
Шаанда “Шын” солунну чон хөйү-биле чагыдып, үжүк-бижикке оон өөренип ап турган. Суур чонунга болгаш малчыннарга почтачылар солунну эккеп бээрлер. Школачы чылдарымда болган спортчу маргылдааларны, фестивальдарны “Шынга” чырыдар болгай.
Күш-ажылчы чонну база-ла ынак солунувуска алдаржыдып, хей-аът киирер чүве. Барык кижи бүрүзү “Шын”-биле харылзажып, чагааларны чорудуп турган. Мээң база бижээн чүүлдерим хөй. Эң-не баштай 9 дугаар класска өөренип тургаш, хой оолдаашкынынга бир ай практикалаанывыс дугайында “Сакманщиктээнивис” деп чагаа бижидим. Почтачы гонорар деп акша эккеп бээрге, аажок өөрүдүм. Ооң-биле “Медок” деп шоколад саткаш, клазымда кады өөренип турар эш-өөрүмге үлеп бергеним утпас мен. Сөөлгү чылда Тиилелгениң 80 чылынга, “Башкылар чылынга”, мурнакчы малчыннар, саанчылар, инек кадарчылары, маадыр иелер, комсомолчулар, идепкейжи, үлегерлиг өг-бүлелер дугайында дээш санап четпес. “Шын” солун мени мөөрейлерге киржип, идепкейлиг болурунга чаңчыктырган. 80–85 хар чедир бижип чор мен. Ынак солунум-биле харылзаам быжыг. Ол меңээ байлак билиглерни, улуг угаан сайзыралынга онзагай идигни берген. Мени деткип чоруур солунумнуң хүндүлүг ажылдакчыларынга четтиргеним илереттим. Өзүп олурар салгалдарывыс “Шын” солундан төөгүнү, тыва дылды кезээде өөренип, номчуп, бижип ап, харылзажып чоруурун күзээр-дир мен.
Эгиир шагда эжим болган,
Эгелекчи, сүмелекчи,
Четтикпейн манааш номчуур
Чечен сөстүг “Шын” солунум.
Аныяамдан амдыгаа дээр
Адырылбас номчуп чоруур
Амыдырал айтыкчызы
Ачы-буянныг “Шын” солун.
Холдан салбайн номчуп чоруур
Хоочун солун “Шыным” сеңээ
Номчукчулар хөй-ле болзун,
Озал чокка чырыдар болзун.
Чылбак Монгуш, “Шынның” хоочун бижикчизи.
“Шын” №31 2025 чылдың август 14